Epoka nowozytna rozpocz? la si? okresem w rozwoju kultury europej — skiej, zwanym odrodzeniem lub renesansem (franc, renaissance ~~ odrodzenie). Przy — pada on па XV і XVI w. (niektorzy wymieniaj^ XIV — XVI w,), kiedy to gwaitowne przemiany we wszystkich obszarach zycia zakonczyly sredniowiecze і rozpocz? iy nowozytnosc. Takze w erotyce, seksuologii і seksiatrii.
Odrodzenie cechuje nawrot do kultury antycznej, nasiienie si? tendencji humanistycznych і laickich, rozwoj mysli racjonalistycznej, przyrodoznawczej і tech — nicznej, rozkwit nauki, sztuki, literatury і muzyki. Wedlug Pastuszki (1971) w okresie odrodzenia doszlo do przemian gospodarczych, politycznych і spolecz — nych;. zmientl si? obraz swiata і powstala nowa, antropocentryczna koncepcja czlowieka. Przemiany gospodarcze wynikaiy z udoskonalania uprawy roli, rozwoju przemyshi (wlokienniczego) і handlu. Przemiany polityczne przejawiaiy si? w ten-
dencjach do umacniania si? wladzy panujacych w nast? pstwie licznych wojen. Przemiany spoleczne poiegafy na tym, ze w zyciu publicznym przeciwstawiano si? autorytetowi Kosciola. W wyniku wynalazkow і odkryc doszio do wytworzenia si? nowego swiatopogigdu, a takze do powstania nowego obrazu swiata w naukach przyrodniczych. Wynalazki przyczynily si? posrednio do zmian spolecznych, Wyna — lezienie kompasu pozwolilo okr? tom na pokonywanie wielkich obszarow oceanu, w czego wyniku Kolumb odkryl Ameryk?, Vasco da Gama drag? do Indii, odkryto Australi?; te wielkie odkrycia przyczynily si? do rozwoju handiu І ekspansji Europy. Wynalezienie prochu strzeiniczego spowodowalo zalamanie si? rycerstwa srednio — wiecznego, to zas przyczynilo si? do wstrzgsu dawnego ustroju spolecznego. Wynalezienie druku (1450 r.) ulatwilo szerzenie si? prgdow umyslowych і nowych idei.
Zmienil si? obraz swiata І obraz czlowieka. Zalamal si? system ptolemeuszows — ki, zgodnie z ktorym Ziemia byla osrodkiem wszechswiata. Obraz heliocentryczny zastEipii dawny geocentryczny, Kopermk (1543 r.) stwierdzii, ze Ziemia jest tylko jedng z planet obracajacych si? wokol Slonca. Kepler (1630 r.) ustali! matematyczne zasady ruchow mechanicznych planet. Powstala nowa, antropocentryczna koncepcja czlowieka. Zgodnie z nia czlowiek jest wiadca і przetworca swiata. Idealy umartwia — nia si? zostaly zastgpione idealami wygody, wyzycia si? І slawy (milosc zycia doczesnego. uleganie nami? tnosciom і usprawiedliwianie tego). Doszio tez do
|
|
54. Francois Rabelais (1483 — 1553}, francuski zakonnik, lekarz І powiesciopisarz. An tor groteskowego roraansu pt. Garganlua і Pantagruel, jcdncgo z najbardziej sprosnych dzici iitcratury swiatowe]
wyzwaiania si? spod wplywow religii Ї do sekularyzacji zycia. Reforma religijna w XVI w. wniosla wiele elementow krytycyzmu. wobec religii. Przemiany te nast? powaly raczej, u warstw oswieconych (szlachta, mieszczanie), gdyz ludnosc wiejska nadal pozostawafa pod silnymi wplywami Kosciola.
 |
 |
Wyraz „odrodzenie" odnosi si? przede wszystkim do ozywienia na nowo antycznego idealu pi? kna і rajskiej nagosci przez wloskich rzezbiarzy і ma — larzy. Zdaniem Jaeckela (1969) prze2 czternascie wiekow nagie ctalo bylo wygnane ze sztuki oficjalnej, Wedlug uj? cia Kosciola bylo ono tylko „smiertelm) powlo — ki}”, szat^ pielgrzyma ludzkiego przez krotki czas w? druj£}cego przez ziemski padol cierpienia. To pesymistyczne uj? cie czlowieka zostalo zastgpione przez nowef swieckie podejscie. Dawny obraz swiata zawalil si?, w zwiqzku z czym zostala podwazona wiarygodnosc Kosciola. Cziowiek odrodzenia nie czui si? juz jak robaczek, lecz jak podobizna Boga. W swiadomosci tej zostal on utwierdzony, gdy malarze і rzezbiarze zacz? Ii znowu zachwycac si? pi? knem ludzkiego ciala. Wraz z odkryciem na nowo ciala rozbudzilo si? takze zainteresovvanie sztuka milosna. о ktorej nie moglo bye mowy w sredniowieezu. Jej punktem szczytowym byla
56. Giulio Romano (1499—1546), w! oskifmalaiz cpoki rcncsansu, klory jako picrwszy przedstawial spolkbwanic, Jcgo „szcsnascie pozycji” vvcszlo do historii sztuki erotyczncj
tworczosc Giulio Romano (16 pozycji przy spolkowaniu) wraz z tekstem Pietro Aretina (1492-1556). Ten wloski pisarz, pamflecista і satyryk w swej tworczosci osmieszal obyczajowosc dworskt| і mieszczansk^. Pisal о zyciu erotycznym zakonnic, zam? znych kobiet і kurtyzan, a takze о mizoginii, transwestytyzmie і masochizmie (flagellantyzm zakonnic). Bezwzgl? dny obserwator і krytyk rzeczywistosci zostal wygnany z Rzymu w 1524 r.
W okresie’ odrodzenia odrzucono scholastyczny podzial nauk na teologiczne і swieckie. Nowa klasyfikacja zostala oparta na zasadzie subiektywnej, tj. na dyspozycjach psychicznych czlowieka (Poniatowski, 1963). Tak^ klasyfikacja stwo — rzyl ojciec nowozytnego empiryzmu, Franciszek Bacon (1561 — 1626), ktory podzielil nauki na: 1) historyczne (odpowiednik pami? ci), 2) filozoficzne (odpowiednik rozumu) І 3) poetyckie (odpowiednik wyobrazni).
Zarowno odrodzenie, jak і oswiecenie w XVIII w. nalez^ jeszcze do okresu obserwacji і dociekari przednaukowych w rozwoju seksuologii і seksiatrii.