Potrzeba seksualna jest wrodzona. Ulega ona ewolucji w rozwoju ontogenetyeznym, zgodnie z prawami biologicznymi zwiqzanymi z wiekiem czlowieka, przy czym duzg. rol? odgrywaj^ tu czynniki psychologiczne і spoleczno — — kulturowe. Dla zaspokojenia potrzeby seksualnej duze znaezenie ma rowniez stopien jej integraeji z potrzebq. kontaktu emocjonalnego. U czlowieka od urodzenia dzialaj^ mechanizmy neurofizjologiczne konieezne do reakcji seksualnych. Jednakze zarowno swiadomosc seksualna, poczucie przynaleznosci do plci, jak і kierunek potrzeby seksualnej zostaj^ okreslone glownie pod wplywem czynnikow srodowisko — wych. Sila potrzeby seksualnej jest mniej wi? cej wprost proporcjonalna do ilosci wytworzonych w organizmie androgenow.
Dawniej s^dzono, ze dziecko jest aseksualne, a potrzeba seksualna pojawia si? dopiero w okresie dojrzewania. Freud twierdzil natomiast, ze pop? d seksualny istnieje od urodzenia і u dzieci rozwija si? powoli do okresu dojrzewania, po czym jego rozwoj ulega gwaltownemu przyspieszeniu. Wieie zdaje si? przemawiac za tym, ze tak jest, jednakze oprocz potrzeby seksualnej rownolegle z пщ istnieje potrzeba kontaktu emocjonalnego, ktorej Freud nie uznawal.
Juz w pierwszych latach zycia, a nawet w okresie niemowl? cym, wyst? pujq pewne reakcje seksualne. S3 to erekcje lub czynnosci przypominajqce masturbacj?, ktorym towarzyszy mimika і pobudzenie ruchowe, podobne do pobudzenia seksual — nego dojrzalych Iudzi. Jednakze nie wiadomo, jakie S3 przy tym odczucia dzieci, czy maj3 one charakter seksualny czy tez erekcje S3 np. tylko odruchowe, pozbawione emocji seksualnych. Metodologia badan seksualnych dzieci jest bardzo ograniezona.
Sprowadza si? do retrospektywnych wypowiedzi ludzi dorosiych (ktorzy/zazwyczaj nie pami? tajg. okresu wczesnego dziecinstwa) oraz do obserwacji zachowan dzieci. Stqd tez dotychczas jeszczc nie mozna odpowiedziec na pytanie, jaki rodzaj satysfakcji wyst? puje przy pobudzaniu okolic erotogennych u niemowl^t і maiych dzieci. Czy jest to typowa satysfakcja seksualna, dostosowana do stopnia rozwoju dziecka, czy tez jest to satysfakcja innej natury.
Na przetomie wieku przedszkoinego і szkolnego wzrastaj^ zainteresowania zagadnieniami seksualnymi. Dzieci interesujq si? wlasnymi narz^dami piciowymi, obnazaj^ si?, ch? tnie ogl^daj^ narz^dy plciowe innych osob oraz ch? tnie organizujji zabawy poiE|czone z przebieraniem si?, obnazaniem і dotykaniem. Mimo ze w czasie tych zabaw, pol^czonych z wzajemnym dotykaniem, dochodzi czasem do erekcji, nie mozna z caiq pewnosci^ stwierdzic, czy wynikaj^ one z potrzeby seksualnej, czy tez raczej uwarunkowane dekawosci^ zwiqzan^ z pragnieniem zaspokojenia potrzeby poznawczej, Jak wykaznjq. obserwacje dzieci oraz badania eksperymentaine nad maipami Macacus rhesus, zarowno scisfy kontakt z matk^ w ci^gu pierwszych lat zycia, jak і pozniejsze zabawy dzieci? ce odgrywaj{| pozytywnq rol? w rozwoju emocjonalno-seksuainym, W doswiadczeniach tych wykazano, ze maipy pozbawio — ne mozliwosci rozwoju kontaktow spoiecznych І emocjonalnych przez odizolowanie ich od matek nie potrafily w wieku dojrzaiym podejmowac prawidiowych kontaktow seksualnych, Podobny efekt wywieraio pozbawienie maiych malp kontaktu socjalnego z innymi maipami. Po osi^gni? ciu dojrzalosci maipy te nie tylko nie potrafily nawi^zywac kontaktu socjalnego, ale nie umialy rowniez zachowywac si? w sposob zmierzajqcy do uzyskania zaspokojenia seksualnego. Wiele obserwacji wskazuje na to, ze wszelkie formy kontaktow spoiecznych wykazywane przez dzieci, a m. in. niedojrzaie formy aktywnosci seksualnej (gry і zabawy о zabarwieniu seksualnym, pieszczoty і pocalunki), majq pozytywne znaczenie dla podj? cia prawid — iowych kontaktow seksualnych w wieku dojrzaiym. S3 wi? c wprawdzie infantylnq, lecz pozytywn^ fazg rozwoju emocjonalno-seksuainego. Ich pozytywn^ rol? tluma — czy si? m. in. tym, ze — jak wiadomo — podstawowe mechanizmy biologiczne lezqce u podioza funkcji fizjologicznych przejawiajq si? w postaci niespecyficznych stanow napi? cia. Stany te m. in. pobudzenie seksualne, aby mogty ulec redukcji, musz^ zostac prawidlowo rozpoznane, a poza tym jednostka musi si? nauczyc sposobow tej redukcji. Wyuczenie to nast? puje wlasnie w toku zabaw dzieci? cych oraz zachowan imitacyjnych.
Wszystko to przemawia za tym, ze potrzeba seksualna istnieje u dzieci w postaci niewyroznicowanej. Pop? d seksuainy nie jest jcszcze wyraznie ukierunkowany w stron? plci odmiennej; dfatego u dzieci 8- 12-letnich cz? sto dochodzi do wzajem — nych praktyk seksualnych z rowiesnikami tej samej oraz odmiennej plci. Jest to faza metatropiczna pop? du seksualnego. Wyst? puje tez, oczywiscie, wiele niedojrzalych form aktywnosci seksualnej, takich jak pocalunki, pieszczoty І pseudostosunki, tj. przyjmowanie poz і wykonywanie ruchow nasiaduj^cych odbywanie stosunku plciowego. W okresie 9-14 r. z. (a nawet wczesniej) dokonuje si? orientacja plciowa, tj. — w warunkach prawidlowych — nast? puje ukierunkowanie pop? du seksualnego w stron? osob plci odmiennej.
W okresie dojrzewania szybko wzrasta sila potrzeby seksualnej. Zbiega si? to z rownoczesnym wzrostem ilosci wydzielanych androgenow, powi? kszaniem si? narzgdow plciowych oraz rozwojem trzeciorz? dowych cech plciowych. Poziom androgenow u chlopcow jest przy tym о ok, І/3 wi? kszy niz u dziewcz£|t. Siia potrzeby seksualnej rowniez jest wi? ksza u chlopcow. Przejawia si? ona wyraznie w d^znosci do odpr? zenia і zaspokojenia seksualnego poprzez samogwalt, sny erotyczne, polucje nocne lub nocne orgazmy. Okres dojrzewania trwa ok. 2-5 lat, u dziewczqt rozpoczyna si? ok. 10-13, u chlopcow ok. 13-14 r. z. W okresie tym wzrasta napi? cie seksualne і potrzeba jego rozladowania, aktywizujq si? okolice erotogenne, u chlopcow oraz u ok. 50% dziewczqt wyksztalca si? zdolnosc do przezycia orgazmu. Napi? cia seksualne w tym wieku u chlopcow tak cluze, ze do erekcji moze dochodzic pod wplywem wielu nieseksualnych bodzcow fizycznych lub psychicznych. Napi? cia emocjonalne powstajgce pod wplywem wzruszen lub donios — lych przezyc mog^ stawac si? stymulatorami potrzeby seksualnej, ktora te napi? cia „przywlaszcza”. Mimo tak duzej gotowosci seksualnej і napi? c zmierzajjicych do zaspokojenia seksualnego wi? kszosc chlopcow w wieku dojrzewania nie przejawia agresywnosci seksualnej, a nawet unika podejmowania kontaktow seksualnych. Jest to uwarunkowane brakiem umiej? tnosci nawiqzywania kontaktow z dziewcz? tami, niesmialoscig, brakiem doswiadczenia, obaw^ przed kompromitacjg. U wielu z nich jest to maskowane hiperkompensacyjn^ postaw^ wrogosci, odrzucenia і nienawiqzy- wania zadnych kolezenskich kontaktow z dziewcz? tami, a jednoczesnie zaciesniania tych kontaktow z rowiesnikami tej samej plci. Zjawisko to obserwuje si? rowniez u dziewcz^t.
Najwi? ksze nasilenie potrzeby seksualnej u m? zczyzn przejawia si? ok. 20 r. z. Od tego czasu sila tej potrzeby wolno, lecz stopniowo obniza si? do ok. 50 r. z., pozniej tempo jej slabni? cia przyspiesza si?. U kobiet sila potrzeby seksualnej nie ksztaltuje si? tak jednolicie jak u m? zczyzn і podlega dose znaeznym wahaniom.