W procesie uspolecznienia seksualnosci zasadniczij rol? odgrywa przy — swajanie sobie przez czlowieka obowigzu&cych w spoleczehstwie norm, ktore zastosowane w odniesieniu do aktywnosci seksualnej odpowiednio j$ modyfikujq і ograniczajjt. Celem tak rozumianego uspolecznienia seksualnosci jest stworzenie odpowiednich warunkow do harmonijnego wspolzycia mi? dzyludzkiego oraz zacho — wanie przez jednostk? autonomii opartej na normach obowiqzuj^cych w spole — czenstwie. Normy te w roznych spolecznosciach w roznym stopniu ograniczaj^ aktywnosc seksualna, a wi? c rownoczesnie wyznaczaj^ wi? ksze lub mniejsze obszary swobody indywidualnej. Spoleczenstwa restryktywne wyznaczajg bardzo niewieiki obszar swobody w zakresie aktywnosci seksualnej, gdyz silnie ja reglamentujjp Spoieczenstwa Iiberalne, odpowiednio do stopnia liberalnosci, zachowujq. wi? ksze obszary swobody indywidualnej w ogole, a w sferze seksualnej w szczegolnosci. Mi? dzy zasadami wspolzycia spolecznego a wzorami zycia seksualnego istnieje wi? c roznego stopnia dysharmonia. Zwi? kszanie si? tej dysharmonii wiedzie do obnizenia skutecznosci wplywow spolecznych na ksztaltowanie si? aktywnosci seksualnej, со stwarza ryzyko nadmiernej jej biologizacji і chaotyzacji. Zmniejszenie si? tej dysharmonii (wzrost uspolecznienia seksualnosci) prowadzi do integracji tych obszarow zycia і funkcjonalizacji seksualnosci. Stan taki stwarza ryzyko utraty sily jej oddzialywania w sensie obnizenia si? jej wplywu na ksztaltowanie si? pozostaiych dziedzin zyсіа і form aktywnosci czlowieka. Zachowanie pewnej rownowagi mi? dzy elementami spolecznymi (sprzyjaj^cymi ladowi spolecznemu) a seksualnosci^ w sensie wyznaczenia optymalnego obszaru swobody indywidualnej czlowieka wydaje si? sprawq duzej wagi z punktu widzenia zarowno indywidualnego, jak і spolecznego.
W spoleczenstwie przemyslowym obserwuje si? wzrastaj^ce uspolecznienie seksualnosci і zwiqzkow seksualnych, со automatycznie oznacza ich deseksualizacj? wraz z wszelkimi wynikajqcymi z tego konsekwencjami. Wedlug Dornera (1976) na ten stan rzeczy wplywaj^ trzy czynniki, ktore tylko sztuczriie mozna rozdzielic. to: sfera ekonomii, stosunki publiczne і struktura klasowa. Uspolecznienie stosunkow ekonomicznych wyprzedzilo uspolecznienie seksualnosci. Praca stala si? dla jednost — ki najsprawniejszym instrumcntem samokierowania, a pozbawiona swego pier — wotnego sensu zostala wyposazona w cech? przymusu wydajnosci. Poniewaz konsupcja dobr stala si? strakturq ekonomiczno-spoleczmg w ktorej rowniez potrzeby mogq bye produkowane І sterowne, doprowadzilo to do przemian w zakresie konsumpeji charakteryzujqcych si? indywidualnym przymusem konsump — cji.
Proces dostosowywania seksualnosci do nowych postaw konsumpcyjnych jest istotnym elementem dokonujqcego si? procesu uspolecznienia. Charakteryzuje si? on: 1) pogodzeniem seksualnosci z zasadq wydajnosci; seksualnosc nie stanowi juz antagonisty odwracaj^cego uwag? czlowieka od przymusu wydajnosci w pracy, a wi? c seksualnosc moze bye wolna od „gorszqcego” wplywu na jednostk?; со wi? cej, seksualnosc sama przej? la cech? przymusu wydajnosci w sensie pogoni za orgaz- mem; 2) stworzeniem idealu higieny (tlumienie potrzeb seksualnych jest szkodliwe dla zdrowia; ich zaspokojenie daje rozkosz і zdrowie); 3) zmieszaniem seksualnosci ze sfer^ konsumpeji; rozkosz seksualna zyskuje aprobat? spolecznq, zwlaszcza gdy nie powoduje negatywnych konsekweneji spolecznych; 4) oddystansowaniem selcsu — alnosci od zachowan nienormalnych. Proces dostosowania seksualnosci do przemian w sferze ekonomiki .staje si? zrozumialy po uwzgl? dnieniu faktu, ze produkeja і konsumpeja, praca і czas wolny wzajemnie si? warunkujjp Postawa konsumpcyjna w zakresie seksualnym staje si? przymusowa przez swg. zaleznosc od sfery produkcji і przez przej? cie z niej zasady wydajnosci, со nadaje aktywnosci seksualnej charakter wyezynowy.
W procesie uspolecznienia sfera prywatna czlowieka jest poddawana oddzialy — waniu srodkow masowego przekazu, со sprawia, ze zycie publiczne przeksztalcilo si?
w opini? publicznq podlegaj^c^ przemysiowej manipulacji. Dawnh mieszczanska „publicznosc” przemiemia si? w ogolnospolecznq „mas?”. Stwarza to obiektywn^ koniecznosc samoregulacji normatywnej zyda spolecznego і rozszerzenia aparatu wladzy na sfer? intymn^ czlowieka і na caly zakres stosunkow mi? dzyludzkich. Opinia publiozna stala si? instrumentem, ktory: I) steruje ogromnymi mozliwoscia — mi komunikacji; 2) przyczynia si? do tworzenia zast? pczych pogl^dow w odniesieniu do sfery intymnej jednostki, jesii nie podj? to odpowiednich decyzji publicznych; 3) rozszerza zakres odpowiedzialnosci publicznej na stosunki w sferze prywatnej jednostki: intymnej і ekonomicznej.
W spofeczenstwie mieszczanskim sfera prywatna aktywnosci seksualnej ucho — dziia za podejrzana, diatego spoleczenstwo spychalo seksualnosc do ,,drugorz? dowe — go kr? gu kulturowego”. Obecnie spoieczenstwo posluguje si? seksualnosci% przez stosowanie podwojnego mechanizmu: izolacji і nadmiemej integracji. Wzrasta zarowno przedmalzenski promiskuizm, jak і wczesne zawieranie zwi^zkow malzens — kich, a wi? c seksualizacja і deseksualizacja. Jednak seksualizacja traci wartosc jako szansa zdobycia swobody, gdyz staje si? przystosowana do nakazu. Pozorna izolacja і swoboda „czystego” seksu jest w istocie okreslona spoleczno-ekonomicznie. Przedmalzenski promiskuityzm jest w tym uj? ciu „higienicznie uzasadnionym wentylem” dla omini? cia wymaganej odpowiedzialnosci і racjonalnej celowosci; ponadto stanowi on element funkcjonalizacji seksualnosci. W ten sposob przedmalzenski promiskuityzm і rzekoma seksualizacja znajduja si? w plaszczyznie spolecznej deseksualizacji wczesnego malzenstwa, okreslanego jako partnerskie. Jest ono „wczesne” diatego, ze stosunki seksualne pozbawiono sily napi? cia obfitujqcego w eiementy interakcyjne mi? dzy m? zczyznq і коЬіеЦ, a napi? cie to zainwestowano zast? pczo w „spoleczne wybicie si?” jako takie. Zmniejszenie barier klasowych stworzylo korzystne warunki do wl^czenia w sfer? zachowan seksualnych dziedzict — wa klasy robotniczej і tradycji chlopskiej. Przejawia si? to m. in. w zmniejszeniu roli erotyki і wiedzie do wczesnego zawierania malzenstw, do wzrostu przedmalzenskich kontaktow seksualnych і do akceptacji zwiqzku uczuciowo-seksualnego, ktory poprzedza malzenstwo partnerskie.