Terminologia seksuologiczna і seksiatryczna, zarowno naukowa jak і obiegowo-informacyjna, nie jest ujednolicona. Stwarza to trudnosci w scislym porozumieniu si?, a nawet moze bye przyczynq powazniejszyeh nieporozumien wynikajticych z faktu, ze rozne poj? cia stosowane w seksuologii nie precyzyjnie zdefmiowane, iecz majt* rozne znaezenia.
1. Potencja seksualna
Powszechnie stosowany termin „potencja seksualna” ma dwa znaezenia. Jedno, zblizone do poj? cia pop? du seksualnego, to zdolnosc do reakcji seksualnych, a przede wszystkim cz? stotliwosc tej zdolnosci mierzona w jednostce czasu. Drugie znaezenie poteneji, mierzonej w kategoriach sprawnosciowych, to zdolnosc do wykonania okreslonych funkeji.
Sil? poteneji seksualnej, rozumianej jako zdolnosc do reakcji seksualnej, mierzy si? cz? stotHwosci££ reakcji seksualnych w jednostce czasu, a wlasciwie zdolnoscifi organizmu do tej reakcji. Potencja seksualna jest tym wi? ksza, im cz? sciej organizm jest zdolny do reakcji seksualnej w danej jednostce czasu (doba, tydzien itp.), Takie rozumienie poteneji seksualnej jest zblizone do rozumienia pop? du seksualnego oraz pobudliwosci seksualnej. Jednakze przez sil? pop? du seksualnego rozumie si? raezej rozmiar dgzenia do reakcji seksualnych niz rozmiar zdolnosci do niej. To wlasnie umozliwia odroznienie obu tych poj? c. Natomiast odroznienie poj? cia poteneji od poj? cia pobudliwosci seksualnej opiera si? na tym, ze potencja seksualna oznaeza zdolnosc do reakcji seksualnej w ogole, natomiast pobudliwosc seksualna oznaeza raezej zdolnosc do reakcji seksualnej pod wplywem dzialania bodzeow zewn? trz — nych; w tym sensie pobudliwosc seksualna bylaby raezej wi? kszq podatnosciq na reakcj? seksualnq pod wplywem dzialania okreslonych bodzeow niz zdolnosciq do reakcji seksualnej w ogole.
Na ogol m? zczyzni odznaczajq si? silniejszq potencja seksualna w sensie zdolnosci do genitalnych reakcji seksualnych (podobnie jak І silniejszym pop? dem seksualnym, czyli wi? kszt| cz? stotUwosci£i dqzen do kontaktow seksualnych). Do dzisiejszego dnia nie wyjasniono ostateeznie, czy przyczynq tego sa odmiennosci morfologiczno-fizjologiczne organizmu m? skiego і zenskiego, czy tez jest to uwarun — kowane czynnikami psychicznymi і spoleczno-kulturowymi. Prawidlowosc ta zreszt^ nie dotyezy ntewielkiego odsetka kobiet, ktore majt| potencj? seksualna znaeznie wi? ksz£| niz m? zczyzni. Kobiety takie mog$ przezywac orgazmy wielokrotnie (kilka lub kilkanascie orgazmow przezywanych w krotkich odst? pach czasu, przedzielo — nych obnizeniem si? podniecenia seksualnego), a nawet stan orgazmowy, tj. sen? szybko po sobie nast? pujqcych orgazmow, mi? dzy ktorymi nie mozna uzyskac zarejestrowania przerwy w postaci znaczniejszego obnizenia si? podniecenia seksualnego. Nie jest to jednak dlugotrwaly pojedynczy epizod orgazmowy. Stan orgazmowy moze trwac 20-60 sekund і dluzej. Zjawisko to jest ogromnie interesujqce, lecz nie zostalo do konca wyjasnione. Ogromna wi? kszosc m? zczyzn nie jest zdolna ani do stanow orgazmowych, ani do przezycia wielokrotnych orgazmow przedzielonych jedynie niewielkim obnizeniem si? podniecenia seksualnego, bowiem rowna si? to przezyciu wielokrotnych orgazmow w czasie jednego stosunku plciowego, U m? z- czyzn orgazm scisle jest zwi^zany z wytryskiem nasienia, a po kazdym wytrysku nast? puje krotsza lub dluzsza faza zoboj? tnienia seksualnego, w ktorej m? zczyzna jest niezdolny do kontynuacji spolkowania. Z badan Kinseya і wspolpr. (1948) wynika, ze nawet w okresie optymalnej sily potencji seksualnej, ok. 20 r. z., jedynie 15% m? zczyzn jest zdolnych do odbycia nast? pnego spolkowania,,w krotkim czasie” (wsrod 35-letnich m? zczyzn jest juz ich tylko 7%). Rozpatrujgc wi? c zagadnienie jedynie w kategoriacli mechanizmow biologiczno-fizjologicznych stwier — dzamy, ze zarowno stan orgazmowy, jak І wielokrotnosc orgazmow spotykane u pewnego odsetka kobiet nie znajdowaiy odpowiednika u m? zczyzn.
Bardziej wnikliwe badania wykazaly, ze zjawiska tego typu nie tylko mozliwe, lecz maj^ miejsce w rzeczywistosci u nielicznych m? zczyzn, jednakze muszj* bye rozpatrywane nie tylko w kategoriach biologiczno-fizjologicznych, lecz uwzgl? d — niac rowniez trzeba procesy uezenia si? oraz szerszy kontekst emocjonalno-sytuacyj — ny. Istnieje niewielka grupa m? zczyzn, u ktorych w procesie uezenia si? dochodzi do rozszczepienia biofizjologicznie uwarunkowanego zwi^zku mi? dzy orgazmem a wytryskiem nasienia. M? zczyzni tacy s^ zdolni do przezycia orgazmu (w sensie osi«igni? cia maksymalnego nat? zenia rozkoszy seksualnej) bez nast? pujqcego po nim wytrysku nasienia (jest to autentyezne powstrzymanie wytrysku, tj. nie tylko ejakulacji na zewnqtrz z cewki moczowej, lecz takze ejakulacji wstecznej do p? cherza moczowego). Orgazm taki nieznaeznie tylko obniza poziom podniecenia, lecz nie w stopniu uniemozliwiajqcym kontynuacj? przyjemnie odezuwanego spolkowania — podobnie jak dzieje si? to u kobiet. Okazuje si? wi? c, ze to nie orgazm, lecz wytrysk nasienia jest decyduj^cym czynnikiem defmitywnie konez^eym cykl podniecenia seksualnego. Kontynuacja sprawiajj|cego rozkosz spolkowania wiedzie do kumulacji tej rozkoszy oraz ponownego lub wielokrotnego orgazmu.
Jesli przerwy mi? dzy poszczegolnymi orgazmami sej krotkie, stan ten jest zblizony do stanu orgazmowego. W ten sposob zniesiona zostaje jeszcze jedna z roznic w reakcjach seksuainych m? zczyzny і kobiety. Zdolnosc do wielokrotnego orgazmu wyst? puje u niewielkiej grupy m? zczyzn (w chwili obecnej nie mozna dokonac scislejszej oceny ich odsetka). M? zczyzni ci cechujq. si? m. in. siln^ potencji seksualn^, w sensie zdolnosci do reakcji seksuainych, znaeznym doswiadezeniem seksualnym, nastawieniem ekstazocentrycznym zamiast powszechnie spotykanego fallocentrycznego, zdolnosci^ do wszechstronnego uezenia si?, a ponadto reakcje te wyst? puj^ jedynie w sprzyjaj^cych warunkach sytuacyjnych oraz na podlozu pewnego zaangazowania emocjonalnego, zwiqzanego z duzq atrakcyjnosciq partner — id. Niezaleznie od tego, u jak niewieikiej grupy m? zczyzn wyst? pujq tego typu reakcje, swiadczq one о ogromnym — cz? sto dotqd nie docenianym — wplywie mechanizmow lezqcych u podloza procesu uezenia si?.
Potencja seksualna mierzona w kategoriach sprawnosciowych oznaeza zdolnosc do spelnienia funkcji seksuainych, do zachowari І odczuc seksuainych. Jest to zdolnosc do rozpocz? cia, utrzymywania і doprowadzania do korica satysfakcjonujq — cego stosunku plciowego. W szerszym uj? ciu definieja ta obejmuje zdolnosc do osiqgni? cia satysfakcji seksualnej oraz dostarezania jej partnerowi seksuainemu, a ponadto zdolnosc do zaplodnienia. Odpowiednio do tego zaburzenia poteneji seksualnej przejawiajq si? w niezdolnosci do: wystqpienia podniecenia seksualnego, wystqpienia reakcji ze strony narzqdow piciowych (brak erekcji рщсіа u m? zczyzn lub brak gotowosci seksualnej u kobiet), sprawnego odbycia spoikowama (zaburzenia erekcji lub wytrysku u m? zczyzn lub zaburzenia iubrykacji u kobiet), osiqgni? cia rozkoszy seksualnej (zaburzenia orgazmu u m? zczyzn і kobiet), dostarezenia rozkoszy partnerowi (np. z powodu wytrysku przedwczesnego u m? zczyzny lub ,,ozi? blego” zachowania si? kobiety) oraz zaplodnienia (zaburzenia wytrysku u m? zczyzny; zaburzenia plodnosci m? zczyzny lub kobiety).
Potencja seksualna jest czulym wskaznikiem samoswiadomosci oraz pewnosci siebie u wi? kszosci m? zczyzn. Reaguje ona jak sejsmograf na wahania otoczenia і zmiany w sytuacji zewn? trznej і to przede wszystkim wowczas, gdy poczucie wlasnej wartosci m? zczyzny jest niskie lub labilne. Tym wlasnie nalezy tlumaczyc prawie stereotypowe і w podobny sposob przebiegajgce і ujawniajqce si? zaburzenia poteneji, ktore rownoczesnie wskutek tego stajq si? diagnostyeznym wskaznikiem impoteneji uwarunkowanej psychogennie; erekeja ust? puje po, przed Inb w czasie proby dokonania immissio; u jednych przy przygotowaniach do spolkowania, u innychjuz na mysl о spolkowaniu, a jeszcze u innych tuz po immissio. Podczas gdy erekeja zdrowego m? zczyzny wzmaga si? w miar? zblizenia si? do pozqdanego spolkowania і w czasie odpowiednich przygotowujqcych je czynnosci, u m? zczyzn z impoteneji psychogennq erekeja ta zanika. Poza sytuaejami uposledzajqcymi spotkowanie erekcje prqcia sq zupelnie prawidlowe (Schnabl Funktionelle Sexualsto — rungen, 1974).