W seksuologii і seksiatrii, podobnie jak we wszystkich naukach empirycz — nych і racjonalistycznych, a w tym oczywiscie normatywnych, istnieje koniecznosc opracowania norm, ktore mozliwie scisle wytyczalyby granic? mi? dzy tym, со normalne і zdrowe, a tym, со nienormalne і patologiczne, Okreslenie jakiejkolwiek normy wymaga duzej odpowiedzialnosci, gdyz automatycznie wyznacza si? kryteria odchylen od normy wraz z wszelkimi tego konsekwencjami zarowno dla zdrowia, jak і caloksztaltu funkcjonowania czlowieka w spoleczenstwic.
Opracowywanie norm w seksuologii, a zwiaszcza w seksiatrii, jest о tyle trudne, ze zalozeniem jest stworzenie normy interdyscyplinarnej, odpowiadajgcej charak — terowi seksuologii (i seksiatrii) jako nauki, jednakze napotyka to dwojakiego typu opory. Po pierwsze, norma interdyscyplinarna powinna pozostawac w zgodnosci z normami wypracowanymi przez wszystkie dyscypliny nauki, ktorych poszczegolne aspekty wchodzq w sklad seksuologii (i seksiatrii). Jednakze wiasne uj? cia normy przed kazdq z tych nauk (np. etyk?, pedagogik?, medycyn?, prawo) nie tylko nie pokrywajg si? calkowicie z sobg, lecz mogg bye nawet w wielu punktach sprzeezne. Po drugie, norma interdyscyplinarna powinna by6 oparta na innych normach і z nimi zgodna. Powinna wi? c uwzgl? dniac wymogi normy w uj? ciu logieznym, rozumianym jako norma porzgdkujgca; w uj? ciu etyeznym rozumianym jako minimum przepisow regulujgcych wspoizyeie mi? dzyiudzkie; w uj? ciu pralcseologi — cznym, rozumianym jako wytyezenie drog wiodiicych do osiqgm? cia celu; w uj? ciu filozofieznym, mierzonym stopniem zgodnosci tresci normy z obiektywng rzeczywis — toscig; w uj? ciu aksjologicznym, wartosciujgcym od strony etyeznej і estetyeznej і in. Wszystko to sprawia, ze wypracowanie interdyscyplinarnej normy seksuologicznej {i seksiatryeznej) natrafia na ogromne trudnosci.
Na wspoiczesne poj? cie normy w seksuologii (i seksiatrii) zasadniezy wplyw wywarly trzy heterogenne jej poj? cia (Schnabl Abnorme Sexualitdt, 1974).
1. Norma jako miara wartosci, wymog etyezny, postulat moralny; jako norma idealna; czyli ustanowiona przez spoleczenstwo idealna, wzorcowa maksyma za — chowania. Normy tego rodzaju powstawaly і zmienialy si? w historyeznym rozwoju spoleczenstw, przy czym uzaleznione byiy od caloksztaltu czynnikow kulturalnych, panujgcych religil lub warstw spolecznych itp. Cz? sto przy tym ukazywane byly jako absolutne lub „naturalne” і na tej zasadzie wyposazone zostawaly w ocen? samozrozumialosci і byiy odporne na krytyk?, mimo ze tradyeja nie jest wystar — czajgcg podstawg legitymizmu і nie gwarantuje aktualnego sensu normy wartosci lub jakiejkolwiek innej.
2. Norma jako miara przeci? tna, opierajgca si? na okreslonej cz? stosci wy-
st? powania pewnych wlasciwosci w uj? ciu statystycznym, maj^ca zastosowanie przewaznie w socjologii. Jest to poj? cie normy oderwane od wartosciowania, a jej zakres daje si? wykreslic na krzywej Gaussa. Normalne jest tu wszystko, со miesci si? blisko srodka і со zdarza si? najcz? sciej, natomiast nienormalne to, со zdarza si? odpowiednio rzadko — stopien nienormainosct odpowiada tu stopniowi wyst? po — wania jakiegokolwiek zjawiska, dqzen, postaw iub zachowan. Znaczny wplyw tego uj? cia normy na ksztaltowanie si? podejscia do seksualnosci wiqze si? z silnym wplywem, jaki wywarly raporty КІшеуа І wspolpr. (1948, 1953), ktore zostaly opracowane zgodnie z wymogami statystyki. Mi mo ze wartosc tego uj? cia jako normy seksualnej dawno juz zostala zdyskredytowana, podejscie to nadal jeszcze pokutuje na poztomie obiegowo-informacyjnym, przyczyniajgc si? do negatywnych ocen ludzi wchodz^cych w sklad grup mniejszosci erotycznych, tj. zaspokajajqcych wlasne potrzeby seksualne w sposob inny niz wi? kszosc ludzi. Podejscie do normy jako miary przeci? tnosci jest sprzeczne z jedn£| z podstawowych koncepcji roz — wojowych seksuologii і seksiatrii, tj. z koncepcjq. roznic indywidualnych.
3. Norma vv uj? ciu psychologiczno-medycznym nie jest definiowana ani z pun — ktu widzenia ocen wartosci, ani miar cz? stotliwosci. Przez poj? cie „normalne” rozumie si? to, со zdrowe, a wi? c zachowanie wymagane do dobrego samopoczucia cielesnego, psychicznego і spofecznego, niezaleznie od tego, czy jest ooo rzadkie, czy cz? ste, oraz w jakim stopniu zbliza si? do normy idealnej. Nienormalne natomiast sposoby zachowan, nastawienia і dqzenia, ktore niekorzystnie wplywaj^ na wewn? t — rznq harmoni? і samopoezucie czlowieka lub jego partnera oraz wywolujq konflikty albo zaburzenia uposledzajqce ich zdrowie czy funkcjonowanie spoleczne.