Wiek XIX cechowal si? tak wieloma wynalazkami. ze wydawalo si?, iz nic si? nie ostoi przed badawczym umyslem czlowieka. Jak pisal Szumowski (1961), trzeba wi? c bylo opierac si? na laktach, a nie na zludach, і zerwac z metafizykq.. W tym kierunku rozwijal dzialalnosc August Comte (1798-1857), francuski fiiozof, socjolog і pisarz polityezny, tworca filozoficznego systemu pozytywizmu. Wedlug niego ludzkosc przeszla w swym rozwoju trzy okresy: 1) teologiczny, w ktorym
86, Artur Schopenhauer. Filozof) kt6ry pierwszy uznal;i zn&czttcg rol? seksuainosci w zyciu cztowieka. W naukach, moralnosci wczcsnicjszych stutcci tyiko niewiele si? о tym; mowito
eziowiek wierzyl w supranaturalizm, 2) metafizyezny, w ktorym wierzono w rozne. „sily zyciowe”, prasity і praistoty, 3) pozytywny, w ktorym wiedz? oparto tyiko nad doswiadezeniu; probierzem prawdy stala si? tyiko zgodnosc z faktem, a nauka zaj? taj: si? uogolnianiem faktow і szukaniem stalych zwigzkow mi? dzy zjawiskami. wizm wyrosl na tie zainteresowan epoki і post? pow przyrodoznawstwa, techniki:; і medycyny. Comte stworzyl wlasny schemat pop? dow, oparty na fr z ktorego wyprowadzil motyw umiarkowanej koniecznosci, со wywolalo szerokii! rezonans w XIX w. Mette (1974) podaje, ze pod wptywem sformulowan Comtek coraz wi? ksze znaezenie zyskiwat poglgd, ze u cztowieka obserwuje si? gr? sit! mi? dzy „niskimi pop? dami” a wyzej ocenianymi podmetami, ktorej wynik jest; uzalezniony od ilosci sit po jednej і drugiej stronie, Z tego punktu widzenia kultura ukazuje si? w istocie jako wynik udanego sttumienia surowych і slepych sit oraz} pragnieri. Stanowisko to wywarto duzy wptyw na poglgdy Zygmunta Freuda oraz jego koncepcj? seksuainosci і osobowosci. ч?
W nauce moralnosci ubiegtych wiekow rzadko zajmowano si? w fiiozofiii problemem roll, jalcg w zyciu cztowieka odgrywa seksualnosc. Artur Schopenhauer (ur. w 1788 r. w Gdansku, zm. w I860 r. we Frankfurcie nad Menem), filozof, i j tworca systemu filozoficznego, ktory cechowal idealizm obiektywny oraz wolun ryzm w odniesieniu do zycia spoteeznego, byt pierwszym, ktory uznal rozst decydujttce znaezenie seksuainosci dla zycia cztowieka. Glosit pogl^d, ze к pragnie otrzymywac od m? zczyzny mitosc, srodki do zycia, pomoc w wycti dzieci, wszechslronn^ opiek?. M? zczyzna zas pragnie od kobiety tyiko rozkoszy seksualnej. Cel swoj osigga on przez matzenstwo, ktore jest formt| kapitulacji ze strony m? zczyzny. Zgodnie z teoriq utylitaryzmu wstrzymywanie si? od przed- matzenskich stosunkow plciowych przez kobiety stanowi dla nich wartosc і jest pozyteczne, gdyz zmusza m? zczyzn do malzenstwa. Kobiety utrzymujgce stosunki pozamatzenskie dzialajg na szkod? wszystkich innych kobiet, gdyz utradniajg zawarcie malzenstwa. Schopenhauer zaproponowat nowq koncepcj? matzenstwal ktorg nazwat tetragamig. Byt on nieprzejednanym wrogiem kobiet z powodu w nie spetnionej t? sknoty za mitoscig oraz w wyniku przesladowania wtasnej ma
87. Marktz Donatien A. F. de Sade byl nie — strudzony w wynalazkach aparattiry sluzitcej do zwifkszenia rozkoszy seksualncj. Ilustracja do jego romansu pt. ..Juiietta”
sv^ojego rodzaju miloscionienawisci^, ktor^ — po samobojczej smierci ojca — po — dejrzewal о stosunki plciowa ze wszystkimi znanymi jej m? zczyznami. Wediug niego raitosc jest tyiko podst? pem ze strony natury, aby ludzi skionic do rozrodu. Kochajqcy czlowiek staje si? bezwolny, jednakze nie uswiadamia sobie tego. W tym ^ylasnie sensie milosc jest slepa. Koncepcje Schopenhauera wywariy duzy wplyw na iiteratur? pocz^tku XX w., a Freud uznal jego oddzialywanie na mysl filozoficzn^ l naukowq.
Ciekawe uj? cie pop? du і doboru seksualnego podal Otto Weininger (1880 — — ЇІ903), niemiecki filozof і skrajny antyfeminista. Uwazal on kobiet? za stwor ‘ о mniejszej wartosci w porownaniu z m? zczyzn^. Tlumacz^c zjawisko „przyciqga — nia” erotycznego pisal, ze najwi? ksza jego sila powstaje mi? dzy „prawdziwym” m? zczyzm| і „prawdziwq” kobiety. U ludzi о cechach posrednich przyci^ganie erotyczne moze si? wytwarzac tyiko wtedy, gdy partnerzy dobioni si? w ten sposob, ze tworz^ „calosc”. Sfeminizowany m? zczyzna oddzialywa pobudzaj^co erotycznie na zmaskulinizowan^ kobiet? — і odwrotnie.
r: Pewnego wkladu w rozwoj mysli seksuologicznej dokonal Soren Aabye
Kierkegaard (1813-1855), dunski filozof і prekursor egzystencjalizmu. Osi$gni? cie autentycznego, specyficznie indywidualnego, odosobnionego zycia wewn? trznego uwazal za podstawowe zadanie czlowieka. Cechij takiego zycia jest wieczny l? k, koniecznosc dokonywania wyboru і odpowiediialnosc. W „Dzienniku uwodziciela” Kierkegaard dokonal analizy milosci typu zdobywczego. Poglijdy Kierkegaarda przyczynily si? m. in. do rozwoju seksuologicznej koncepcji roznic indywidualnych.
Cenny wkiad w rozwoj wiedzy о seksuainosci czlowieka wniosla literatura
 |
pi? kna oraz pami? tnikarsko-autobiograficzna. Sposrod wielu autorow mozna by Щ przykladowo wymienic markiza Donatiena A. F. de Sade oraz Leopolda Sacher — Щ — Masocha, ktorych nazwiska posluzyiy za rdzen, z ktorego ukuto nazwy dewiacji |j seksualnych: sadyzmu і masochizmu. . д||.
Sade skodyfikowai wszystkie znane w jego czasach doniesienia о zastosowaniu srodkow mechanicznych w czasie stosunkow piciowych, zwlaszcza te о pomocni — Jj czym stosowaniu wieiokr^zkow, dzwigow і wind, ktorych celem bylo zwielokrotnie<%| nie kombinacji pozycji przy stosunku oraz ktore mogiy shizyc do torturowania. ‘Щ Autor psychoiogicznych powiesci о tematyce zwi^zanej ze zboczeniami seksualnymi (np. „Justyna І Julietta” domagal si? prawa cziowieka do rozkoszy bez ogra-,:||| niczen oraz glory fikowal niepohamowane dzialania seksualne, ktore z przest? pstwaiJ| czyniit. stymulator seksualny.
seksualnego, by! Leopold Sacher-Masoch (ur. w 1836 r. we Lwowie jako dzieckd Щ galicyjskiego dyrektora policji, zm. w 1895 r. w Hesji). О tym, ze opisywane przez;j| niego praktyki erotyczne opieraly si? na jego wlasnych doswiadczeniach, swiadcz<i.|| publikacje і dokumenty ogloszone przez jego pierwszq zon?, z кіощ si? rozwiodl. Ц W Venus im Pelz pisal on: „Znajduj? szczegolnq podniet? w cierpieniu; tyrania, .|Ц okrucienstwo, a przede wszystkim niewiernosc pi? knej kobiety wzmagaj^ moj^ Щ nami? tnosc”, W slowach tych w pelni zostala wyrazona istota masochizmu jakdxjt| dewiacji seksualnej. :
W zakresie socjologii wielu autorow (Long, Eyre, Boss, Hadoon, Pilet) opisalo liczne rytuaiy І obyczaje seksualne ludow prymitywnych. Zajmowali’ si? tez oni dociekaniem pochodzenia malzenstwa oraz innych elementamych form wsp61zyciaA;| seksualnego. Prace te wniosly solidnq wiedz? о bogactwie І roznorodnosci obycza-,’J| jow seksualnych roznych ludow oraz przyczynily si? do uswiadomienia wzg!?dnosci-|p norm kulturowych w odniesieniu do seksualnosci cziowieka. Z opisow etnolo-,||f gicznych wyraznie wynikalo bowiem, ze zachowania pot? piane і oceniane jako>|J| nienormalne w jednej kuiturze, w innej mogiy bye preferowane і uwazane zd normalne.