W koncepcji psychoanalitycznej libido (tj. pop? d seksualny b? dqcy glownym zrodlem energii psychicznej czlowieka) ma znacznie szerszy zakres niz poj? cie pop? du seksualnego rozumiane potocznie. Odroznia si? jego wymiar biologiczny, psychiczny І spoleczny. W wymiarze biologicznym oznaeza wszystko, со sprawia przyjemnosc і со jest zwtqzane z roznymi okolicami ciala; nie chodzi przy tym jedynie о okolic? narz^dow plciowych, lecz о wszelkie strefy ciala, a zwlaszcza о okolic? ust і odbytu.
Libido rozwija si? od pierwszego dnia narodzenia si? dziecka. Zrodlem rozkoszy od tego momentu si| inne okolice niz narzqdy plciowe, dlatego ten okres rozwoju libido nazywa si? okresem przedgemtalnym, W 1 r. z. wyst? puje faza ustna (oralna). Oznaeza to, ze pozytywne doznania cielesne wi^za si? z okolic^ ust. A wi? c zaspokojenie libido w okresie „zal^zkowym” wi^ze si? z przyjemnymi doznaniami wynikajqcymi z pobierania pokarmu. W okresie pozniejszym, tj. w 2 І 3 r. z., wyst? puje faza odbytnicza (analna) — zaspokojenie libido і zwi^zana z nim przyjemnosc nast? pujq glownie w wyniku wydalania; sam fakt wydalania wywoluje
zresztq піе tylko przyjemnosc fizycznq, lecz wigze si? z kontaktami spolecznymi ; (przezycia emocjonaine dziecka zwiqzane z czynnosciami higienicznymi wykonywa-* : nymi przez matk?). W 4 і 5 r. z. rola ust і odbytu jako sfer erogennych dostarczajqcych rozkoszy, coraz bardziej maleje, natomiast pobudhwosc seksualna zaczyna si? koncentrowac w okolicy narzgdow plciowych; u chiopcow przede wszystkim w okolicy czlonka, u dziewcz^i zas w okolicy lechtaczki. Jest to faza falliczna, w ktorej dziecko przejawia wyrazne zainteresowania wlasnymi narz^dami plciowymi. W tym okresie cz? sto dochodzi do pojawienia si? masturbacji. We wszystkich tych okresach rozwoju libido „nastawione” bylo wylgcznie na wlasne cialo dziecka.
W dalszym rozwoju libido .ukierunkowuje si? na najblizsze otoczenie dziecka; zarowno na przedmioty, jak і osoby, a w tym na rodzicow. Odtqd tez zaczynajq si? roznice w rozwoju libido mi? dzy chlopcami і dziewczynkami, a ponadto za — spokojeniu libido zaczynaj^ towarzyszyc inne odczucia, z ktorych najcz? stszym jest ]?k. W tym okresie u chiopcow wyst? puj^ oznaki pozytywnego zainteresowania rodzicem plci odmiennej, a wi? c matk^, oraz negatywne nastawienie do rodzica tej samej plci, tj. ojca. Jest to istot^ kompleksu Edypa, Gorqcego przywi^zania do matki і zainteresowania niq ze strony dziecka nie mozna jednak utozsamiac z pragnieniem odbycia stosunku plciowego; jest to raczej poci^g emocjonalny
0 zabarwieniu seksualnym. Niech? c do ojca, zazdrosc о niego oraz traktowanie go jako rywala І przeszkody w drodze do wylqcznego posiadania matki takze nalezy traktowac nieco inaczej, niz ma to miejsce w formach dojrzalych spotykanych u ludzi doroslych. U dziewcz^t w tym okresie pojawia si? kompleks Elektry, ktory cechuje si? zainteresowaniem ojcem. Rownoczesnie pojawia si? kompleks kastracji, wyst? pujgcy wskutek zaobserwowania roznic w budowie narz^dow plciowych, odmiennych niz te, ktore majg chlopcy; wyst? puje tu swoiste poczucie jakiegos „braku”, W prawidlowym ‘rozwoju chlopca і dziewczynki te kompleksy zostajq przezwyci? zone; ulegajg one stlumieniu і wyparciu do nieswiadomosci. Dzieje si? to w wyniku formowania si? sumienia, z ktorym sprzeczne sq powyzsze odczucia skierowane do rodzicow. Rozwii|zanie omowionych kompleksow polega na tym, ze dziecko rezygnuje ze swojego pociggu seksualnego do rodzica plci odmiennej
1 probuje si? zidentyfikowac z rodzicem plci wlasnej po to, aby w przyszlosci miec partnera podobnego do rodzica plci odmiennej. Jest to sposob rozprawienia si? z poci^giem emocjonalnym zabarwionym seksualnie, ktory dziecko odczuwa jako zagrazajgcy, a ponadto rozprawienia si? z саЦ gamq negatywnych uczuc, takich jak zazdrosc, wrogosc, niech? c czy nienawisc do rodzica tej samej plci, ktorym to uczuciom przeciwstawia si? formuj^ce si? sumienie. Te wlasnie procesy majg odgrywac zasadniczg rol? w procesie identyfikacji seksualnej, tj. m. in. przyswojenia sobie cech zachowania typowych dla przedstawicieli wlasnej plci.
Po okresie genitalnym sila libido znacznie si? obniza. Pojawia si? okres utajenia (latencji), w ktorym nie tylko libido ulega „uspieniu”, lecz takze sila agresywnosci znacznie si? obniza. Jest to okres spokoju, ktory trwa kilka lat, po czym sila libido znowu zaczyna powoli narastac, az do okresu dojrzewania, w ktorym narasta bardzo gwaltownie. Okres dojrzewania jest takze okresem genitalnym, со oznacza,
;. j.; ze libido skoncentrowane zostaje glownie na samych narzadach plciowych oraz na ‘ v ;Д ich najblizszych okolicach,
> W koncepcji psychoanalitycznej za pop? d seksualny (libido) uwaza si? nie tylko ;; aktywnosc і przezycia wyst? pujace u czlowieka doroslego і majace zwi^zek z narzq — i і dami plciowymi, lecz takze rozmaite przyjemne doznania fizyczne pojawiajace si? juz ;V. od urodzenia і majace zwigzek z roznymi okolicami ciala. Z takiego rozumienia / pop? du seksualnego wynikaja dwie wazne konsekwencje: Po pierwsze, defekty h w rozwoju pop? du seksualnego w dzieciristwie. w poszczegolnych jego fazach rozwojo — wych, odbijaja si? niekorzystnie na funkcjonowaniu seksualnym czlowieka doroslego. Po drugie, u ludzi, u ktorych wyst? puja zaburzenia w funkcjonowaniu seksualnym, mozna stwierdzic konflikty zwiazane z wczesniejszymi fazami rozwoju pop? du seksualnego. Ponadto u kazdego doroslego czlowieka mozna stwierdzic jakies pozostaiosci przezyc seksualnych z wczesniejszych faz rozwojowych pop? du seksualnego. Так np. calowanie si? mozna uwaiac u normalnego doroslego czlowieka za pozostalosc pochodzaca z fazy oralnej dzieci? cego pop? du seksualnego.
W rozwoju pop? du seksualnego u dziecka moze dochodzic pod wplywem rozmaitych niekorzystnych oddzialywan do dwojakiego rodzaju zakfocen: fiksacji, czyli zahamowania rozwoju seksualnego w pewnym etapie, lub do regresji, czyli powrotu do fazy rozwojowej wczcsniejszej, przez ktorq si? juz uprzednio przeszfo. Do fiksacji dochodzi wtedy, gdy dziecko znajdujgce si? w jakiejs fazie rozwoju libido doznaje nadmiaru doswiadczeri z nia zwi^zanych. Moze to bye nadmiar doswiadezen negatywnych. traumatyzujacych, jak І nadmiar doswiadczeri gratyfiku — jqcych. Nadmiar doswiadczeri traumatyzujacych moze bye zwi<}.zany z nieprawid — lowym kontaktem emocjonalnym mi? dzy matka і dzieckiem (np. zbyt malo zaangazowania emocjonalnego matki w karmieniu dziecka lub zbyt duzo l? ku przezywanego przez matk? przy karmieniu і w ogole przy opiekowaniu si? dzieckiem). Jezeli wyst? puje nadmiar doswiadczeri traumatyzujacych, np. w fazie oralnej, dziecko zostaje zafiksowane w tej fazie rozwoju. Oznacza to, ze okolica ust і wszystko, со si? z nia wiaze, b? dzie miala wi? ksze znaezenie w zyciu czlowieka doroslego, niz to si? dzieje wowczas. gdy przebieg dojrzewania seksualnego nie ulega zakloceniu, Podobna fiksaeja w fazie oralnej moze miec miejsce wowczas, gdy matka przywiazuje zbyt duza wag? do karmienia dziecka, w zwiazku z czym karmieniu takiemu towarzyszy duze napi? cie emocjonalne. Karmienie, a wi? c doswiadezenie zwiazane z okolica ust, zostaje wtedy bardzo intensywnie przezywane przez dziecko. Przyczynia si? to do zafiksowania si? w fazie oralnej oraz trudnosci lub niemoznosci pokonania tej fazy rozwojowej, aby przejsc do nast? pnej — analnej. Z regresja mamy do czynienia wtedy, gdy dziecko, ktore znajduje si? w jakiejs aktualnej fazie rozwojowej, pod wplywem jakichs niekorzystnych oddzialywan cofa si? w rozwoju do fazy wczesniejszej.
Mimo to, ze w rozwoju seksualnym dziecka u podstawy kazdej konkretnej fazy rozwojowej tkwia przyjemne doznania cieiesne zwiazane z jakas okolica ciala, to о tym, ktora okolica ciala b? dzie miala podstawowe znaezenie d! a zycia czlowieka, decyduje kontakt spoleczny dziecka z rodzicami, a glownie z matka. Z koncepcji psychoanalitycznej mozna wyciagnac jeden dose zasadniezy wniosek.
A mianowicie taki, ze oznak^ prawidlowego rozwoju seksutilnego cziowieka^ jest uzyskanie przewagi narzqdow plciowych nad pozostalymi okoiicami cial%j w zakresie seksualnosci cziowieka. Jesli okolica genitaina z powodu jakichkolwiek zaklocen rozwojowych nie uzyskuje znaczenia zasadniczego, !ecz pelni rol? tylkp(i jednej sposrod wielu innych okolic zwipzanych z seksualnosci^, to funkcjonowanie-5 seksualne takiego cziowieka ulega zaburzeniu. Mog$ to bye zarowno zaburzeniaj ujawniaj^ce si? w zakresie sprawnosci spolkowania, jak і wszelkie zaburzeniaj obnizaj^ce zdolnosc cziowieka do pelnych przezyc seksualnych, a nawet obnizaj^ce, zdolnosc do tworzenia gl? bszych wi? zi emocjonalnych.