Judaizm (mozaizm) jest religie monoteistyczna rozpowszechnione glow- nie wsrod &ydow. Doktryna judaizmu opiera si? na Biblii (Starym Test amende) І Talmudzie. Zarowno Stary Testament jak і Talmud wiele miejsca poswiecaje problematyce seksualnej. Nastawienie judaizmu do seksualnosci podlegalo przemia — nom w miar? uplywu czasu. Byio ono najbardziej permisywne v okresie przedmojze — szowym, zaostrzylo si? poprzez prawa Mojzesza, a nast? pnie wyrazilo si? w restryk — cyjnosci wobec wszelkich praktyk seksuainych wykraczajecych poza zalecane w Talmudzie.
26. Obrzezanic nozem kamiennym (Hgipt, Stare Panstwo)
W Starym Testamencie stworzony przez Jahwe swiat і ludzie nie okazujq zadnej pogardy ani lekcewazenia wobec seksualnosci. Poszczegolne opowiesci sq przesyco — ne problematykq seksualnq, a szczegolowosc opisow roznorodnych prakiyk і zacho — wari seksuainych (Hyde, 1965) moze bye porownywana ze wspolczesnymi erotyka — mi. Judaizm siawial w hierarchii waznosci czynnik duchowy przed cielesnym, jednak nie ignorowai go — podobnie jak nie wykazywal obsesji plci. W Starym Testamencie roi si? od pelnych ekspresji opisow roznorodnych czynnosci і zachowan seksuainych, nie wylqczajqc perwersji, a m? zczyzna І kobieta sq opisywani jako obiekty wzajemnego pozqdania w sposob, ktory dzisiaj przez wielu autorow bylby oceniony jako pornografiezny (Filar, 1984). Wprawdzie w Starym Testamencie pot? pia si? wykroczenia seksualne (kazirodztwo, sodomi?, cudzolostwo), lecz nie wyraza si? dezaprobaty dla aktywnosci seksualnej. Podejscie judaizmu do seksualnosci czlowie — ka wyrazone w Pigcioksiggu (ktorego autorstwo judaizm przypisuje Mojzeszowi) і Talmudzie jest akceptacjq seksualnosci jako podstawowej potrzeby czlowieka і jasno sprecyzowanej reguiaejt jej przejawiania si?.
W koncepcji judajskiej cialo nigdy nie bylo gloryfikowane, lecz jego funkcje byly uwazane za dary Boga dla swych stworzen. Wedlug Rosenheima (1978) seksualnosc nie byla w judaizmie przedmiotem kultu, lecz byla ujmowana jako naturalna potrzeba, ktora mogla spelnic dobrodziejskq rol?, jesli byla wlasciwie skanaiizowana. Wprawdzie nie rozpatrywano tam seksualnosci jako srodka rozko — szy samej w sobie, lecz jasno ustalono prawomocnosc rozkoszy pochodzqcej ze zwiazku seksualnego.
Zydzi, w przebiegu swego rozwoju і przemian, zachowali pewne antyseksualne tabu, ktore nawiqzuje do historii utraconego raju; tabu to bylo przestrzegane dose rygorystyeznie w odniesieniu np. do nagosci. Z judaizmu legenda о Adamie і Ewie, ktora polqczyla seksualnosc z grzechem, hanbq і wstydem, przenikn? fa do chrzesci — janstwa. Takze і nagosc, nie tylko seksualnosc, zostala obj? ta poczuciem wstydu; z nagosciq і wstydem wiqze si? poj? cie listka figowego, ktore za judaizmem przej? lo chrzescijaristwo.
Nakaz zachowania dziewictwa і przedmalzenskiej czystosci rozwinql si? w pat — riarchalnym porzqdku spolecznym. Patriarcha mial jedynie prawo wlasnosci kobiet, ktore wykSuczalo mlodych m? zczyzn z zycta seksualnego. Dziewiczosci dztewczqt jako wlasnosci przysziego m? za strzegly nakazy czystosci. Dzialania seksualne zast? pcze (masturbaeja, prostytueja lub bestiofilia) w przedchrzescijanskich kultu — rach podlegaly ograniczeniom, lecz nie byly w pelni represjonowane. Dopiero starotestamentowe zydostwo nalozylo kar? smierci za stosunek przerywany, prosty — tucj? і stosunki ze zwierz? tami; stworzylo przez to wst? pne stadium do chrzescijans — kiego poj? cia czystosci jako wartosci samej w sobie. Dziewcz? ta musialy zyc w czystosci seksualnej przed malzeristwem; m? zczyzn to nie obowiqzywalo.
&ycie &ydow bylo si 1 nie zrytualizowane m. in. w zwiqzku z wieiosciq nakazow і zakazow etycznych; rytualy obj? ly wide dziedzin zycia, a m. in. sfer? seksualnq. Wsrod tych ostatntch warto wspomniec о obrzezaniu і rytuale zwiqzanym z mieslq- czkq, chociaz bylo ich znaeznie wi? cej.
Kazda aktywnosc seksualna poza malzenstwem zostala w judaizmie odrzucona і uznana za karalnq (nawet aktywnosc seksualna w obr? bie malzenstwa podlegala
pewnym ograniczeniom). A wi? c zabronionc zostaly nie tyiko praktyki seksualne pozamalzenskie, lecz і przedmalzenskie; wiele z nich bylo karanych bardzo surowo, inne byly pot? piane moralnie. Zgodnie z judaizmem kontakty seksualne powinny wiesc do rozrodu. Jak pisze Rosenheim (1978), wytrysk nasienia „daremny” by! ostro krytykowany; porownywano go z zabojstwem, poniewaz zostal zniszczony material, z ktorego moglo powstac zycie. Slawnym przykladem biblijnym jest Onan. Z tego tez m. in. powodu homoseksualizm zostal w Starym Testamencie surowo pot? piony, oceniony jako „obrzydliwosc” і byl karany smierci^. Wedlug przepisow Starego. Tesiamentu zawartych w ksi? gach Mojzesza zostaly odrzucone tez і byly surowo karane: transwcstytyzm, bestiofilia, zgwalcenie і kazirodztwo.
О tym, ze juz starozytni Izraelici stosowali srodki wzmagajqce potency seksualnq, a zarazem wigor zyciowy, swiadczq przekazy ze Starego Testamentu, w ktorym owoce mandragory nazywane, jablkami milosci". О szczegoinej formic
ozywiania potencji і odmtadzania dowiadujemy si? z opowiesci о Abisag.
Mimo starozydowskiego zakazu poronien і stosowania jakichkolwiek srodkow antykoncepcyjnych w starozytnej Judei znano і stosowano srodki antykoncepcyjne (Lesinski, 1961). Byl to napoj ikrin, skladaj^cy si? z zywicy aleksandryjskiej, alunu і krokusa, Mogly go uzywac tyiko te kobiety, ktore mialy juz dzieci. Stosowano tez gjjbki, ktore wkladano do pochwy, oraz napoje wywolujgce nieplodnosc u kobiet.
д. Kuliurn g reck а }
Kulty falficzne w Grecji przejawialy si? w zabiegacb religijno-magicz — nych, maj^cych zapewnic urodzaj і piodnosc; Iqczyiy si? one ze swobodg seksualn^.
..Kult faliusa pierwotnie by! cz? sciq rytualu sakralnego, w ktorym mlode dziewczyny poswi? cano bogini plodnosci. Pozniej przez to poj? cie rozumiano wszelkie formy podziwiania duzego wzwiedzionego czlonka. Starozyini Grecy odrozniali fallus, ktory byl symbolem religijnym, od czlonka jako narz^du anatomicznego, ktory zwali peos (ogon). Kult faliusa przezyl w antyku swoj rozkwit. Dziewczyny byly oddziewiczane sztucznvm fallusem z drzewa, kamienia tub kosci sloniowej. W czasie
procesji Phallofonii mlode dziewcz? ta obnosily olbrzymi model faliusa w wielkim koszu ozdobionym kwiatami. W starozytniej Grecji kult niektorych bogow by! zespolony z obrz? dami seksualno-orgiastycznymi, a wi? c praktyki seksualne wmon — towane byly integralnie w praktyki religijne.
W najstarszych koncepcjach, jeszcze prefilozoficznych, ktore mialy swoje zrodlo w ideach mitologicznych, slowo eros nie oznaczalo jakiejs tajemniczej wlasciwosci bytu. U Homera slowo to funkcjonuje w sensie potocznym. Nie oznacza bostwa, lecz milosc І pozqdanie seksualne w rozmaitych odmianach. Milosc jest u niego kategoriEi opisuj^cti relacje mi? dzy czlowiekiem a czlowiekiem lub mi? dzy czlowie — kiem a innymi bytami pozaludzkimi. Proba interpretacji milosci — uj? tej w katego — riach filozoflcznych — po raz pierwszy pojawila si? u Hezjoda. W jego Teogonii Eros
staje si? jednym z trzech glownych bostw, obok Chaosu і Ziemi, Ziemia symbolizuje funkcje materii, ktora daje podstawy materiainego istnienia. Chaos jest formtj. dezorganizacji bytu. A milosc (Eros) wyst? puje jako istotny element organizujqcy. Juz Hezjod przypisywal Erosowi wrogosc wobec rozumu. Uj? cie to pojawilo si? wi? c dose wczesnie na podstawie refleksji nad doswiadezeniem potoeznym, zamiast wspolpracy rozumu z Erosem odkryto mi? dzy nimi dysharmoni? і wrogosc. Tego rodzaju kierunek rozwazan utrzymai si? w przyszlosci bardzo dlugo, bo az do XX w. (Hempolinski, 1982).
Szczegoln£| format homoseksualizmu, nadajgc^ specyflczne cechy starozytnej kulturze greckiej, jest pederastia, czyli milosc m? zczyzn do chlopcow. Starajt|c si? wykryc przyezyny tak powszechnie wyst? pujt|cej w Grecji milosci do chlopcow rozni autorzy wymieniajq roznorodne czynniki, ktore mialy to spowodowac. Szewczyk (1978) uwaza rozwoj milosci do chlopcow za pozostalosc pogl^dow, ktore istniaiy u pradawnych Grekow (a takze і u wielu innych ludow), zgodnie z Ictorymi przyj? cie cz? sci ciala lub wydzieliny innego czlowieka lub zwierz? cia powoduje rownoczesnie — przej? cie jego wlasciwosci, np. odwagi lwa, podst? pnosci tygrysa, dzietnosci zabitego i. spozywanego wojownika. Wraz z nasieniem starszego m^drego m? zczyzny (zlozo — nym w’odbytnicy poprzez pedy. kacj?) miala przechodzic na chlopca osobowosc tego m? zczyzny. Bolen (1959) pisze, ze milosc do chlopcow jako szczegolna forma homoseksualizmu rozwijala si? w antyeznym spoieczenstwie greckim nie jako wyst? pek І odchylenie od normy regulowanej zasadami spolecznymi, lecz stanowila istotny cech? erotyki w еросе starozytnej.
W. historii • kultury greckiej wyroznia si? tzw. okres siedmiu m? drcow, do ktorych nalezeli m. in. Tales і Solon; wywarli oni duzy wplyw na ksztaltowanie si? idealow zyciowych w okresie narodzin filozofii.
Solon (VIIj VI >v. p. n.e.). Prawodawca і polityk atenski, z raeji swej m^drosci і bezinteresownosci zaliczany do siedmiu m? drcow greckich. Przeprowa- dzi! wiele reform ustrojowo-prawnych, gospodarezyeh і spolecznych. Ustanowil reglamentacj? prostytueji. Zalecal mlodym Atenczykom odwiedzanie prostytutek, со mialo chronic kobiety-atenskie przed zgwalceniem і uwiedzeniem. Poniewaz prawo grozilo ci? zkimi karami za uprawianie prostytueji przez kobiety atenskie, hetery (obce) przyjezdzaly z innych miast. Nosily klejnoty і zaslony, aby mozna je bylo rozpoznac, a zawod swoj uprawialy w dzielnicach polozonych poza miastem. W prawodawstwie Solona po raz pierwszy uznano prostytucj? za instytucj?.
Solon zalecal milosc do chlopcow jako najnieszkodliwszq form? zaspokojenia seksualnego, ktora oddzialywa na nich wychowawczo wskutek ich przebywania ze swoimi przyjaciolmi, W Atenach skionnosci homoseksualne wiqzano z estetyk^, etykq, inteligencja і dzialalnoscia. Рагу homoseksualistow pielgrzymowaly do grobu Jalnosa, kochanka Herkulesa, aby przysi? gac sobie wiernosc. Nawet bogowie byli pederastami. Milosc do chlopcow byla zakazana niewolnikom, poniewaz wlasciciele niewolnikow byli zainteresowani w ich rozmnazaniu si?.
Empedokles z Agrygentu (V w. p. n.e.). Filozof і lekarz. Glosil poglad, ze wszystko powstaje і przemija wskutek zmieszania si? lub rozlaczania czterech elementow: ognia, powietrza, wody і ziemi. Milosc і nienawisc ]6ienvotnymi silami poruszaj^cymi wszystkie rzeczy і zdarzenia wskutek dzialania dwoch podstawowych sil: przyciqgania і odrzucania.
Wediug teorii Empedoklesa w osobniku plci m? skiej і рїсі zenskiej istnieje po poiowie nasienia. Od obojga rodzicow pochodzq wi? c rozne elementy, ktore sq potrzebne czlowiekowi, dlatego potrzebna jest kopulacja. Empedokles twierdzil, ze zroznicowanie si? plci dokonuje si? w macicy. Nasienie „wchodzqce” do macicy gor^cej zapocz<|tkowuje rozwoj osobnika plci m? skiej, wchodzqce do macicy zimnej — zenskiej. Przyczyn^ ciepla lub zimna macicy miala bye menstruaeja. Empedokles wyobrazal sobie, ze pod wplywem milosci mog^ si? z sobq zrastac poszczegolne cz? sci organizmu, np. glowa z karkiem.
Platon {V-IV w. p. n.e.). Wiele zagadnien wi^zal Platon z probfemami milosci. Zaden filozof nie przypisywal Erosowi wi? kszego znaezenia niz on. Natura tego Erosa daleka byla od tzw. platonicznej, dnehowej wyl^cznosci. Platon nie odroznial milosci seksualnej od cielesnej. Jego папка uwzgl? dnia dokladn^ definicj? erotyzmu, zarowno od strony fizyeznej, jak і psychicznej, і to w wymiarze, ktory wykraeza poza czyst£| genitaln^ seksualnosc і plodzenie dzieci. Wspolczesnie przez milosc platonicznq rozumie si? nieslusznie milosc „czyst^”, bez elementow seksual — nych. Platon uwazal, ze milosc fizyezna, czyli milosc seksualna і zamilowanie do pi? kna cielesnego, jest krokiem niezb? dnym do osiq. gni? cia wyzszego stopnia milosci — wi? zi duchowej. Ograniczanie poj? cia milosci platonicznej tylko do duchowej jest interpretaejq. pochodzqcq ze sredniowtecza.
Platon wyrazal pogl^d, ze celem milosci nie jest tylko plodzenie dzieci, a zatem rozgraniczal on seksualnosc od fizyeznej genitalnosci. Opiewal nami? tnosc Ї rozkosz seksuainq, ktore sq zrodlem poetyckiej і filozofieznej inspiraeji. Milosc pobudza pj? kne uczucia і pi? kne mysli, a w koncu kontemplacj? wieeznego pi? kna. Poniewaz Platon nie wprowadzal warunku roznicy plci dla powstania milosci lub odbywania kontaktow seksualnych (a wi? c mogly one miec miejsce zarowno mi? dzy m? zczyzn$ і kobietq, jak і mi? dzy dwoma m? zczyznami lub dwiema kobietami), bye moze dlatego wielu homoseksualistow do dzisiejszego dnia ch? tnie odwoluje si? do koncepeji Platona.
W celu wyjasnienia tego, ze ludzie wzajemnie si? sob^ interesuj^, poszukuj^ si? і dqz^ do zespolenia seksualnego, duchowego і cielesnego, Platon odwolal si? do mitu о pierwotnej jednosci m? zczyzny і kobiety istniejqcych w jednej istocie. Pierwotnie ludzie mieli bye dwuplciowi (androginy) і dopiero pozniej bogowie — z winy ludzi lub z powodu wlasnej zazdrosci — przepolowili ich, wskutek czego powstali ludzie jednoplciowi. Polowki te mogly bye zarowno heteroseksualne, jak і homoseksualne, I to wyjasnia wzajemne d^zenie ludzi do zespolenia duchowego і cielesnego, gdyz tylko spolkowanie moze przejsciowo odtworzyc utraconq jednosc — і to jedynie wowczas, gdy odnajdzie si? wlasciwq., ,,swoj^” polow?, Mit о androgi — nach stanowil prob? rozwi^zania problemu roznicy plci, ktorej konsekwenejq m. in. jest to, ze kazdy czlowiek, m? zczyzna lub kobieta, odczuwa, ze cz? sc — a nawet polowa — sumy doswiadezen iudzkich jest dla niego na zawsze niedost? pna. Pozniej, w sredniowieczu, a zwlaszcza w еросе romantyzmu, odnowiono te przekonania w tej formie, ze czlowiek moze pokochac tylko jednq osob? w swoim zyciu, Bylo to zwiqzane z koncepcjq Platona, ze tylko ta jedna „polowa” jest tym wlasciwym uzupelnieniem drugiego czlowieka. Praktyka zyciowa — jak wiadomo — przeczy temu, bowiem ludzie mogq wspolzyc ze so bq na roznych plaszczyznach i wielokrot — nie przezywac rozne postaci milosci.
Platon wyznawal ponadto ide?, ze spoleczenstwo jest calosciq ponadindywidual — nq і ze jednostka musi si? mu podporzqdkowac w sensie wzajemnego upodobania і ujednolicenia mysli, uczuc і dzialan, domagal si? wi? c zniesienia monogamicznej rodziny і wprowadzenia wspolnoty zon oraz panstwowego systemu wychowania dzieci, oddzielonych od rodzicow.
Wiele wypowiedzi Platona odnosilo si? do homoseksualizmu. W Uczcie wyjasnil on pochodzenie homoseksualizmu: Prometeusz, ktory stworzyl ludzi, b? dqc pod wplywm alkoholu, pozamienial im narzqdy plciowe — kobiecie dal czlonek (clitoris), a m? zczyznie pochw? (anus). Platon lansowal poglqd, ze homoseksualizm m? zczyzn і kobiet jest wrodzony oraz ze stanowiq oni swego rodzaju „trzeciq plec”. Ich aktywnosc seksualna nie tylko nie Iqczy si? ze skazq І winq, lecz zawiera w sobie elementy pozytywne.
Arystoteles (IV « p. n.e.). Stworzyl podstawy rozwoju wi? kszosci nauk (m. in. biologii і psychologii) wyodr? bniajqcych si? z filozofii. Zalozyl wlasnq szkol?, zwanq perypatetyckq lub Likejonem. Wychowawca Aleksandra Wielkiego. Byl uczniem Platona, ktorego wiele koncepcji poddal druzgocqcej krytyce, a zwlaszcza koncepcj? unifikacji wszystkich obywateli. Uwazal, ze dobro spoleczenstwa wymaga maksymalnego rozwoju indywidualnych zdolnosci і roznorodnych dzialan. Zalecal post? powanie zgodne z nakazami rozumu, panowanie nad nami? lnosciami oraz unikanie skrajnosci. W kobiecie widzial istot? о malej wartosci, lecz szanowal jej rol? biologicznq. Wyjasnial zjawiska zwiqzane z plodnosciq і nienormalnosciami seksual — nymi.
W Etyce nikomachejskiej Arystoteles wylozyl swojq koncepcj? przyjazni, w kto — rej istotnq rol? odgrywa dobro і szcz? scie. Przyjazri traktowal Arystoteles jako podstaw?, relacj? mi? dzyosobowq і trwalq dyspozycj? do dzialan na rzecz dobra przyjaciela. Natomiast milosc utozsamial z pozqdaniem і zdefiniowal jq jako pragnienie posiadania obiektu. Arystoteles poczynil wiele trafnych obserwacji z zakresu fizjologii. Zwrocil uwag? na fizjologicznq reakcj? seksualnq w czasie spolkowania, polegajqcq na skurczach w czasie orgazmu mi? snia zwieracza odbytu. W dziele О rodzeniu sig zwierzqt Arystoteles podal definicje plci, omowil pochodze — nie і natur? nasienia, zaplodnienia, rozwoju embrionu, instynktu macierzynskiego, nieplodnosci,
Wedlug Arystotelesa dusza wyst? puje w trzech formach, jako: І) dusza roslinna (anima vegetativa) przejawiajqca si? poprzez trzy czynnosci: odzywianie, wzrost і rozmnazanie; wyst? puje ona u ludzi, zwierzqt і roslin; 2) dusza zmyslowa (anima sensitiva) wyst? puje u ludzi і zwierzqt; przejawia si? w spostrzeganiu zmyslowym, wyobrazni, pami? ci, uczuciach і w pozqdaniu zmyslowym; 3) dusza rozumna (anima rationalis) wyst? puje’u ludzi; przejawia si? poprzez myslenie і rozum, a takze
poz^danie jako d^zenie do dobra poznanego; jest to wi? c poz^cjanie zwrocone ku dobru (woia), kierowane przez rozum; mi? dzy poz^daniem zmyslowym a duchowym povvstajq cz? sto konflikty; na wybor post? powania wpiywa wiele czynnikow, a zwlaszcza uczucia, takie jak gntew, strach, wstyd, nienawisc, zazdrosc, a takze uczucia przyjemne, takie" jak milosc (/ilia), czyH pragnienie przyjemnosci і pozqdanie dobra.
Arystoteles dostarczyl rzeczowej, opartej na doswiadczeniu, interpretacji psy — chiki czlowieka (przedtem byla ona ujmowana albo materialistycznie, albo skrajnie spirytualistycznie). Jego proby zdefmiowania procesow psychicznych staly si? impulsem do pozniejszych badan і powstania nowych koncepcji psychologicznych. Jego koncepcje biologiczne miaiy takze ogromne znaczenie. Arystoteles s^dzil, ze samica dostarcza dla aktu rozrodczego materialu, ktory znajduje si? w plynie miesiqczkowym (dopiero W. Harvey w XVII w. obalil teori?, zgodnie z kton| zarodek mial si? tworzyc z krwi miesi^czki; nie znalazl on w niej zadnego nasienia, ktorego obecnosc przyjmowali starozytni). Z biologieznego punktu widzenia nauka Arystotelesa о rozrodzie, mtmo wielu bl? dow, stanowila znaczny post? p, gdyz po raz pierwszy stwierdzii on, ze matka jest czyms wi? cej niz tylko piastunkt*, ktora odzywia dziecko przed porodem. Nie tylko nosi ona dziecko, nie tylko je rodzi, lecz daje mu cos wiasnego, wspoltworzy je.
Na plec potomstwa wpiywa wiele czynnikow. Przede wszystkim nie zalezy ona tylko od nasienia. Jesli bowiem z tego samego nasienia moze si? rozwinqc zarowno samiec, jak і samica, 02nacza to, ze w nasieniu nie ma czynnika „cechuj^cego obie plci”. Plec potomstwa zalezy od kierunku wiatru, kierunku, w jakim patrzj* spolkuj^cy, oraz od wstrzemi? z!iwosci seksualnej. Kierunek wiatru wiejqcego w czasie kopulacji wpiywa na plec potomstwa; wiatr polnocny (ktory powoduje, ze organizm ma mniej wtlgoci) wpiywa na wyznac2enie potomka plci m? skiej, wiatr poludniowy (ktory sprawia, ze organizmy zachowujq w sobie wi? cej wilgoci) wpiywa na wyznaczenie potomka plci zeriskiej. Podobny wplyw wywiera patrzenie w stron? poludnia lub polnocy. Wplyw wstrzemi? ziiwosci seksualnej polega na tym, ze im dluzszy by! okres wstrzemi? zliwosci seksualnej m? zczyzny przed spolkowaniem, tym wi? ksze ma on szanse na splodzenie potomka plci m? skiej.
Arystyp z Cyreny (V-IV w. p. n.e.), Stworzyl szkol? cyrenaikow. Uczen Sokratesa. Byl pierwszym teoretykiem zmyslowego hedonizmu, doktryny etycznej, wedlug ktorej rozkosz (przyjemnosc) jest jedynym dobrem, celem zycia І glownym motywem post? powania ludzi. Arystyp za jedyne dobro і szcz? scie uwazal przyjemnosc zmyslow^, powstaj^c^ w wyniku zaspokojenia pozqdania — nawet przelotne — go І niestafego, jednakze w osiqganiu tej przyjemnosci nie uwzgl? dnial on dobra drugiego czlowieka.
Epilcur (IV-HI it’, p. n.e.). Stworzyl szkol? epikurejczykow, ktora konty — nunowala і rozwijala hedonizm — jednakze przyjemnosci і szcz? scia dopatrywal si? on w dobrym samopoczuciu, stalym, niezaleznym od pozqdania, przede wszystkim zas w poczuciu woinosci і autonomii. S^dzil, ze ludzka t? sknota do wiecznosci moze si? zrealizowac jedynie poprzez trwalosc gatunku ludzkiego, bowiem dzi? ki pami? ci
poiomnych osi^ga si? ludzkq niesmierteinosc. Epikur uwazai, ze post? p cywilizacji powinien isc w parze z post? pem etycznym, cywilizacja stwarza bowiem duze mozliwosci udoskonalania zycia cziowieka, jednak rownoczesnie rodzi rozne potrze — by і pragnienia demoralizuj£|ce ludzi, pozbawiajqce ich spokoju wewn? trznego і przeciwstawiaj^ce ich sobie. Jest to powodem konfh’ktow mi? dzyludzkich і moze wiesc do zagiady gatunku oraz zycia na ziemi. Poniewaz Epikur odmawiai bogom wplywu na losy iudzkie, chrzescijanstwo rozpowszechniaio о nim opinie, ze patronowal wszeikiej rozpuscie, obzarstwu і wszeteczenstwom (Sikora, І 975).
Hipokrates (V-VI 11». p. n.e.). Tworca zasad etyki lekarskiej і nauki о temperamentach. Uwazai, ze cz? ste spoikowania wzmacniajq і powi? kszaj^ czionek, podczas gdy wstrzemi? zliwosc seksualna powoduje jego zmniejszenie. W owczesnym okresie panowaly poglqdy, ze masturbacja jest przyczynq wielu schorzen. Bylo to uwarunkowane aktuainym stanem wiedzy medycznej, a zwiaszcza bi? dnymi pogi^dami naukowymi со do powstama і roli nasienia w ustroju cziowieka. Hipokrates s^dzii, ze nasienie zbiera si? z calego ciaia, a przede wszystkim z glowy, і oddziela. Przekonanie о strasznych chorobach wynikajqcych z utraty nasienia powstaio m. in. dlatego, ze w starozytnosci uwazano je za najwazniejszy humor ozywiaj^cy caie cialo, wi? c jego utrata musiaia powodowac zaburzenia.
Щ
Nasieniu przypisywano dziaJanie, ktore spelniaj<| w ustroju hormony wydzielane | przez jc|dra. Utrata nasienia шіаіа powodowac wszelkie zaburzenia, jakie nast? pujg. | na skutek wypadni? cia dzialania wewnqtrzwydzieiniczego j^der. Za nasienie uwaza — | no wowczas kazdy wyciek cewki moczowej, a m. in. ropne wycieki na tie zapalen || nieswoistych і rzez^czkowych. Stad tez wszelkie objawy chorob, a takze uogolnionej j| rzezijczki, uwazano za nast? pstwa utraty nasienia. Hipokrates opisal choroby | pochodz^ce z lubieznosci pod nazwi| „wyniszczenia grzbietowego”. „Choroba ta || napada lubieznikow і niszczy іш mlecz, czyli stos pacierzowy. Nie majq oni gorqpzki || i, chociaz dobrze jedztg chudn^ і niszczejq.. Zdaje Іш si?, jakby mrowie z glowy wzdluz pacierza im zst? powalo. He razy na stolec lub z uryn$ id$, sok nasienny ^ bardzo rozrzedzony trac<|. Nie zdolni do plodzenia і przez sen cz? stokroc lubiezne | uczynki spelniajtg Przechadzki, zwlaszcza po przykrych drogach, dech іш odejmuj^, і oslabiaj£| ich, nabawiajq szumu w uszach і ci? zkosci glowy. Na ostatek gorqczka konczy ich zycie” (Tissot, 1806).
Hipokrates twierdzil, ze przy spolkowaniu dochodzi do wzajemnej korzystnej L wymiany humorow mi? dzy m? zczyznq. і kobiettg a wi? c jest ono swojego rodzaju I obustronnym „szczepieniem” wzmacniaj^cym zdrowie wskutek absorpcji wydzielin f osoby plci odmiennej. Stwierdzenie to mialo duzy wplyw na rozwoj gerokomii, | poglqdu, zgodnie z ktorym m? zczyzna moze si? odmladzac poprzez utrzymywanie stosunkow plciowych z mlodymi dziewcz? tami. Przy spolkowaniu z mlodych ;? dziewczjjt mialy si? przedostawac do ustroju m? zczyzny substancje powodujqce jego odmlodzenie. Wedlug gerokomii w innym wydaniu zakladano, ze nie tylko ;| spolkowanie, lecz nawet sama bliskosc mlodych cial (ich „ciepla” lub „tchnienia”) i| powoduje odmlodzenie. Przykladem tego mial bye biblijny krol Dawid, ktory w tym |
celu zatrudnial Abisag, mloda dziewczyn? z plemienia Sunam. Gerokomia, odrzuco — na w sredniowieczu і pot? piona, w nieco innej postaci przejawiala si? w rozwoju karezzy w korica XIX w., w pogl^dach Wilhelma Reicha (lecznicze oddzialywanie odkrytej przez niego „energii orgonalnej”, b? dqcej nieelektromagnetyczna sila przenikajaca cala przyrod?), a w ostatnich latach znowu znalazla si? w polu zainteresowan seksiatrii. Wiaze si? to z badaniami biopr^dow w czasie podniecenia seksualnego oraz z ich wplywem leczniczym. Posrednio znajduje to wyraz w ekstazo — centrycznym kierunku rozwoju seksuologii і seksiatrii w miejsce orgazmocentrycznc — go, dominujacego w ciagu ostatnich dziesi? cioleci.
Hipokrates przyjmowa! w odniesieniu do kontaktow homoseksualnych, ze m? skosc і dodatnie wlasciwosci doroslego m? zczyzny, moga bye przeniesione za posrednictwem jego nasienia na mlodego chlopca. Poglad ten tkwil u podstaw stosunku do pederastii (milosci do chlopcow) w antyeznej Grecji.
Seksiatria. Od najwczesniejszych wiekow stosowano roznorodne srodki mechaniczne w celu uzyskania wi? kszej rozkoszy seksualnej, np. sztuczne pr^cia, zrobione ze skory, drzewa lub gumy (olisbos> parapilla, godemiche), Stosowano takze obrzezanie, infibulacj? і kastracj?. Zapobieganie ciqzy w starozytnej Grecji bylo wylaczna sprawqt kobiet, W antycznych pismach lekarskich wymieniane sa jako skuteezne srodki: przeplukiwania pochwy oraz tampony dopochwowe nasycone olejem і substanejami rzekomo zabijajqcymi nasienie.
W medycynie ludowej od najdawniejszyeh czasow stosowane byly czary milosne і czary zapowiadajqce plodnosc. Wierzono, ze przez podanie odpowiednich srodkow mozna wzbudzic w kims milosc wbrew jego woli oraz nieplodnych uczynic plodnymi. Od najdawniejszyeh czasow stosowano takze „uzywki priapowe”, tj. napoje І pokarmy majace na celu pobudzenie pop? du seksualnego lub wzmocnienie poteneji. Zwykle dodawano do nich wydzieliny z narz^dow plciowych m? zczyzny lub kobiety (kropla krwi miesiqczkowej lub wydzieliny z pochwy, nasienie m? skie). Podane ukochahemu mialy wzbudzic milosc. Dodawano tez nasienia zwierzat odznaczajacych si? duza poteneji seksualna (byk, ogier) lub plodnoscia (krolik, zajac). Kobiety Tesalii slyn? ly z przyrzadzania napojow milosnych (philtra), w kto — rych sklad wchodzila mandragora, cynober, rdest-w? zownik, ginseng і odwary z kantaryd (much hiszpanskich). Jako afrodyzjak by! tez stosowany mirt, gdyz przypisywano mu wzmaganie sily milosnej. Takze mandragora od najdawniejszyeh czasow byla uwazana za afrodyzjak. Oprocz tych napojow stosowano takze protezy imitujqce pracie, ktore pomagaly m? zczyznom przezwyci? zyc impotencj? (kobiety uzywaly je do samozaspokojenia).
Starozytni Grecy byli przekonani, ze czlowick dzi? ki swemu rozumowi, sile і zaslugom moze si? stac niesmiertelny, a wi? c rowny bogom. Leglo to u podstaw filozofti nastawionej na kult rozumu, a ograniczenie emocji і pozadan „macacych” rozum. W zwiazku z tym pozostaja szczegolne poglady medykow antycznych w odniesieniu do nami? tnej milosci і staniu zakochania. Uwazali je oni za chorob?, ktora u m? zczyzn jest spowodowana przez zastoj nasienia, a u kobiet przez glod macicy za m? skim nasieniem. Odpowiednio do temperamentu choroba ta uzewn? trz — nia si? w dzikich wybuchach lub w melancholii. Nami? tna milosc cielesna jest
chorobfj (nosos) oraz mniej lub wi? cej formq. obl? du (mania). DJa starozytnych Grekow aktywnosc zmyslowa byla rozrywkowym sp? dzaniem czasu і zabaw^ towarzysktp Przy tym uwazali oni, ze rozum І duch zawsze powinny panowac nad ciaiem. Milosc і nami? tnosc obnizaly to panowanie; ich oddzialywanie sprawialo, ze rozum ulegal przyemieniu. Dlatego tez nami? tnq milosc uznano za chorob? і cos, со ma niekorzystny wplyw na czlowieka.
Jako przygotowanie do spolkowania stosowano pachnidla erotyezne, w ktorych znajdowalo si? duzo pizma (pizma uzywano tez jako dodatku do srodkow podniecajQcych i napojow milosnych). Istniat takze zwyczaj palenia w celu stworze — nia erotyeznej atmosfery pachrtacych substaneji, np. przed nowo zaslubionymi spa Ian о nard. W klasycznej Grecji byl to rytual stosowany przed spolkowaniem nie tylko przez hetery, lecz takze] przez malzonki. Duzy udziai w zaspokojeniu seksuainym mial tez atkohol. W obrz? dach kultowych ku czci Afrodyty і Dionizosa pito wieie napojow alkoholowych. Rowniez muzyka miala pewien wplyw na styi zaspokajania potrzeb seksualnych.