Motywacja seksualna, mimo duzego zainteresowania, jakie budzi, nie zostala zbadana w takim stopniu, aby mozna bylo bez zastrzezen wyjasnic jej powstawanie, W dobie obecnej modelem seksualnosci najbardzej zblizonym do poznanych faktow naukowych jest model dwoch komponentow Whalena (1966), ktory w postaci zmodyfikowanej przez Schmidta (1974) przedstawia si? nast? pujj|co (rozwazania dotyezq. przy tym jedynie aspektu apetencyjnego, nie odnosz^ si? natomiast do l? kow, zahamowari і konfliktow, mimo ze rowniez majq one zwi^zek z motywacja seksualna).
W przeciwienstwie do modelu psychohydraulicznego, traktujacego motywacj? seksualna jako wynik stale sumujqcej si? energii seksualnej, model dwoch komponentow traktuje ja jako dyspozyej? do reagowania w okresiony sposob na okreslone bodzee. Dyspozycja ta powstaje na podlozu dwoch komponentow. Sa to: wrodzone wlasciwosci biofizjologiczne, podlegajace przemianom w procesie ontogenezy, oraz wlasciwosci nabyte, powstale w procesie uezenia si?, a stanowiace sum? biograficz — nych doswiadezen seksualnych czlowieka. Obydwa te komponenty skladaja si? na motywacj? seksualna, wyrazajaca si? zarowno w sile pop? du seksualnego, jak і w poteneji seksualnej (rozumianej jako zdolnosc do reakcji seksualnej) oraz pobudliwosci seksualnej (rozumianej jako gotowosc do reakcji seksualnych pod wplywem bodzeow zewn? trznych). A wi? c motywacja seksualna jest zdeterminowa — na przez stan biofizjologiczny organizmu oraz przez procesy uezenia si? і doswiad — czenia seksualne,
Wsrod czynnikow biofizjologicznych warunkujqcych sil? motywacji seksualnej nalezy wymienic genetyeznie zaprogramowane wlasciwosci przekazywane na zasa —
dzie dziedziczenia, prenatalny і postnatalny rozwoj organizmu (rCz! owieka, stan ukladu neuroendokrynnego, a szczegolnie prawidlowe funkcjonowanie kory mozgo — wej, osrodkow podkorowych, podwzgdrza, rdzenia kr? gowego, nerwow obwodo- wych і receptorow zmyslowych, prawidlowy poziom hormonow w ukiadach osrodkowym, transferowym і obwodowym, prawidlowe funkcjonowanie ukladow enzymatycznych warunkujqcych przemian? materii, prawidlowe funkcjonowanie neuroreguiaEorow, a przede wszystkim amin biogennych itp.
Wsrod czynnikow nabytych wplywajqcych na poziom motywacji seksualnej nalezy wymienic doswiadczeni& seksualne powstale na zasadzie procesow uczenia si?. W sumie wi? c za roznie wyrazonq potencj? і pobudliwosc seksualnq zarowno u roznych ludzi, jak i u tego ’ samego cztowieka w procesie jego ontogenezy odpowiedzialne sq zarowno czynniki biofizjologiczne, jak і wyuczone doswiadczenia nabyte.
Procesy uczenia si?, ktore wplywajq na poziom apetencji seksualnej, nie zostaly dotqd szczegolowo wyjasnione. Problem socjalizacji seksualnej jest jednym z najbar — dziej zaniedbanych aspektow seksuologii. Wedlug Schmidta (1974) mozna przyjqc nast? pujqcq interpretacj?; czlowiek rodzi si? z wyposazeniem neurofizjologicznym, ktore pozwala na odczuwanie rozkoszy przy stymulacji narzqdow pfciowych і stref erotogennych; moze ono narastac az do punktu szczytowego (orgazmu). Stymulacja і orgazm w sensie teorii uczenia si? oddziahijq jako wzmocnienie і nasilajq tendencj? do poszukiwania sytuacji podniecajqcych, ktore mogq je wyzwolic. Im cz? stsze sq przezycia seksualne od wczesnego dziecinstwa, im przyjemniej і bardziej bezkonflik — towo sq przezywane І im bardziej sq akceptowane spolecznie, tym silntejsza staje si? motywacja seksualna, a wi? c wzrasta poziom apetencji. Apetencja ta, wskutek doswiadczen, staje si? uzasadnionq antycypacjq emocjonalnq konsekwencji aktyw — nosci seksualnej. Im silniej w doswiadczeniach czlowieka sq z sobq zwiqzane aktywnosc seksualna І rozkosz, a przezycia seksualne z zaspokojeniem seksualnym, rozkoszq і odpr? zeniem, a takze z poczuciem akceptacji, bezpieczenstwa і wartoscio — wosci, tym wi? ksza jest apetencja seksualna, со jest zgodne z prawami powstawania wtornej motywacji.
Wedlug opisanego modelu seksualnosci, ktory nazwalem modelem ekologicz — nym (Imielinski, 1979), wszelka aktywnosc seksualna І zachowania seksualne sq wynikiem procesow uczenia si? dokonujqcych si? na odpowiednim podlozu biofizjo — logicznym. Apetencja seksualna jest uzalezniona nie tylko od czynnikow biologicz — nych, lecz rowniez od psychospolecznych (a zwlaszcza wychowawczych) oraz od czynnikow kulturowych. Zmiany socjotechniczne dokonywane w spoleczenstwie mogq wi? c wplywac na poziom apetencji seksualnej w sensie regulujqcym І w stopniu znacznie wi? kszym, niz to przevvidywano na podstawie psychohydraulicznego modelu seksualnosci.