W mitach motyw kazirodztwa spotykany jest bardzo cz? sto. Kazirodcze malzenstwa І stosunki plciowe bogow wyst? pujf| nagminnie we wszystkich mitolo- giach.
W pocz^tkowych stadiach rozwoju czlowieka stosunki piciowe nti? dzy ludzmi mialy charakter kazirodczy; w owczesnych warunkach rozwoju czlowieka bylo to zrozumiale, a nawet pozqdane. Jeszcze u niektorych dawnych ludow cywilizowanych (Egipcjanie, Fenicjanie, Persowie) kazirodztwo byio zjawiskiem naturalnym; potem bylo zaledwie toierowane і uznawane, a nast? pnie zacz? lo budzic oburzenie і zostalo uznane za wyst? pek. W poczqtkach epoki historycznej kazirodztwo u ludzi bylo pot? pione, zakazane І budzilo awersj?. Odtworzenie procesu rozwoju czlowieka, w ktorym doszlo do takich przemian w podejsciu do kazirodztwa, jest niezwykle trudne z uwagt na brak wiarygodnych przekazow.
W mitoiogii kosmogonicznej і teogonicznej motyw kazirodztwa jest przedsta- wiany w sposob naturalny, z cala prostota і naiwnoscia. Poniewaz ten motyw mitoiogii dotyczacy ludzi budzi obecnie oburzenie, u wielu autorow mozna zauwazyc ch? c omijania go, lagodzenia lub odnoszenia nie do ludzi, a wylacznie do tematow kosmogonicznych (np, kazirodztwo uprawialy z soba Stance і Ksi? zyc). Jednakze wyobrazenia kazirodztwa І ojcobojstwa (ktore spotyka si? np. w micie
0 Edypie) musialy miec zrodlo w przezyciach ludzi w czasach najdawniejszych przy uwzgl? dnieniu ich psychiki archaicznej і prymitywnego swiatopoglqdu. W mitoiogii greckiej kazirodztwo bogow (cz? sto przeplatane z motywem walki о wladz?) bylo traktowane jako calkowicie naturalne. Stosunki kazirodcze ludzi byly przez Grekow oceniane negatywnie, m. in. jako obraza bogow byly przez nich karane. Surowosc zakazu byia tak duza, ze nawet nieswiadomie popelnione kazirodztwo (jak mialo to miejsce w przypadku Edypa) stanowilo, wedlug Grekow, obraz? bogow і naruszenie zasad wspolzycia mi? dzyludzkiego; musialo wi? c bye ukarane. W mitoiogii egipskiej motyw kazirodztwa wyrazony jest dose drastyeznie: w micie о Izydzie і Secie kazirodztwo przeplata si? z probg zgwalcenia, a w micie о Ozyrysie і Neftydzie wi^ze si? z podrzucentem dziecka. Kazirodztwo bylo surowo pot? pione przez judaizm
1 chrzescijaristwo.
W mitologiach cz? sto wyst? puje motyw androginizmu і hermafrodytyzmu. Gl? boka tresc fiiozoficzna nadal androginom Platon. Tlumaczac powstawanie pop? du seksualnego і milosci erotyeznej odwolal si? do mitu о androginaeh, nadiudziach, ktorzy mieli cechy obu plci. Те „nadistoty” ludzkie byly niebezpieczne dla bogow, dlatego zostaly przepolowione; odtad istnieje podzial plciowy na m? zczyzn і kobiety. Odtad tez „polowki” te wzajemnie si? poszukuja, probujac si? uzupelnic. Motyw hermafrodytyzmu w mitach wyrazal si? inaezej. Afrodytos by! Afrodyta przedstawiana ityfailicznie oraz cechujaca si? hirsutyzmem (nadmiernym owlosieniem caiego data, a m. in. g? sta broda).
Motyw odwrocenia r6i plciowych bardzo jaskrawie zostal przedstawiony w micie о Heraklesie. Przepleciony watkiem zniech? cenia seksualnego m? zczyzn do kobiet, motyw ten jest wyrazony w opowiesci о wyprawie Argonautow.
We wszystkich mitologiach pojawia si? watek dzieworodztwa — oprocz niezwyklych sposobow zaplodnienia і narodzin, W sposob szczegolny (z piany morskiej) narodzila si? Afrodyta, bogini pi? knosci і milosci. Poniewaz urodzila si? ona wskutek zlaczenia si? odci? tych yrsanosowi narzqdow plciowych z woda morska, mozna to interpretowac obecnie jako pierwszy przekaz mitologiczny sztucznego zaplodnienia. W jednej z wersji mitologicznych Dionizos urodzil si?
z uda Zeusa, a Adonis z drzewa, w ktore zostala zamieniona Mirra po stosunku kazirodczym ze swym ojcem, Tenejasem.
We wszystkich mitologiach wyst? puje motyw zgwalcenia і ponoszenia za to kary. W mitoiogii-greckiej zgwaicen lub ich prob dopuszczaii si? giganci (bogowie przedolimpijscy), bogowie olimpijscy і ludzie.
Motyw homoseksualizmu, a wiasciwie biseksualizmu, wyrazony jest w micie
0 Apollu. W mitoiogii greckiej cz? sto spotykanym motywem byla takze pederastia, milosc m? zczyzn do chlopcow po okresie dojrzewania. Transwestytyzm wyst? puje w micie о Atalancie і w micie о Tezeuszu. Motywu transseksualizmu mozna si? dopatrzec w sporze, jaki wiodia Hera z Zeusem, dotyczqcym tego, kto odczuwa wi? ksz$ rozkosz przy stosunku plciowym: kobieta (jak twierdzii Zeus) czy m? zczyz — na (jak twierdzila Hera). Spor rozstrzygngl Tejrezjasz, ktory przez 7 lat byl kobietjp
Sodomia jest tematem cz? sto spotykanym w mitologiach. W mitoiogii greckiej
1 rzymskiej cz? ste opowiesci о bogach, ktorzy przybierali postac zwierzjp. Najcz? sciej byl to Zeus, ktory ch? tnie przybieral postac zwierz? cia (byka, kozfa, orla, lab? dzia). Wi? kszosc zooantropomorficznych potworow (np. Minotaur) byla owocem
|
|
12. Zeus porywajqcy Ganimedesa, koniec IV w. p. n.e.
 |
 |
spolkowania boga zamienionego w zwierz? z czlowiekiem. Zgodnie z legend^ tebanskq Euro pa, corka Agenora, kroia fenickiego, a siostra Kadmosa, byia tak pi? kna, ze zakochai si? w niej sam Zeus, Przybrawszy postac bialego byka ze zlotymi rogami podst? pnie uprowadzii Europ? і mial z пщ trzech synow (adoptowai ich pozniej kroi Krety, Asterion, za ktorego Europa wyszia za mqz). Jedn$ z najbardziej znanych jest tez iegenda laonska о Zeusie і Ledzie. Motyw zoofilii wyrazony jest w micie 0 Pazifae і byku,
W niektorych mitach przedstawiona jest nadzwyczaj siina potencja seksualna, np. w micie о Heraklesie, Po wykonaniu dwunastu ci? zkich prac dla Eurysteusza, kroia Myken, na ktore zostai skazany za kar?, w ci^gu jednej nocy oddziewiczyl on 50 corek kroia. Ten wyczyn seksualny okreslany bywa nazwq. „trzynastej pracy Heraklesa”. Odpowiednikiem Herakiesa (atlety, odznaczajqcego si? nadzwyczajnymi cechami m? skimi, sihj. і gotowosciq. do walki — a takze niewyczerpanq potencja seksualny) by! w Rzymie Herkules, w Palestynie Samson, a w Fenicji Meiicartes.
Wcieleniem hiperseksuainosci І promiskuityzmu jest Priap. Byl on nienasyconym kochankiem nimf. Ku jego czci stawiano hermy ozdobione sierpami, symbolanii fallicznymi. Od jego imienia utworzono okreslenie „priapizm”, со oznacza jurnosc lub’zaburzenie nerwicowe polegajqce na mimowofnej, dlugotrwalej, bolesnej erekcji czloftka.
Juz w iegendach babilonsko—asyryjskich wyst? puj{| wyobrazenia о przenoszeniu chorob przez spolkowanie, W niektorych mitach greckich dotycz{|cych Priaposa і Dionizosa spotykamy wyobrazenia о schorzeniach przenoszonych przez spolkowa — nie І о ich bardzo powaznych nast? pstwach.
W mitologii hetyckiej Anatolii znajduje si? opowiesc о Appu, w ktorej pojawia si? motyw impotencji І nie skonsumowanego malzenstwa. Appu mieszkal w miescie Szudul, by! najzamozniejszy, lecz nie mial dzieci, gdyz nie mogl odbyc stosunku piciowego z zon$. Ofiarowal wi? c biaie jagni? bogu Slonca. Ten kaza! mu si? upic winem, a potem probowac stosunku z іощ, to b? dzie mial dzieci. Appu posluchal і mial potem dwoch synow (Popko, 1980). Jest to przekaz psychogennej impotencji erektywnej (lub wytrysku przedwczesnego) w wyniku hamulcow psychicznych (lub nadpobudliwosci seksualnej), ktorych dzialanie wydatnie si? obnizylo po zazyciu wina,
W mitologii wyst? puje rowniez motyw sztucznego czlonka (protezy czlonka). W mitologii egipskiej cz? sto pojawia si? motyw walki о wladz? mi? dzy Setem a Ozyrysem, W jednym z mttow Set, zawistny Ozyrysowi, ktory by! wiadcJb podst? pnie utopil go w skrzyni, a po jej wylowieniu rozkawalkowal cialo na 14 cz? sci і rozrzucil. Izyda, zona і siostra Ozyrysa (wedlug staroegipskiej lcgendy blizni? ta Ozyrys І Izyda kochali si? juz w lonie matki), odnalazla 13 cz? sci і pochowala je; nie odnalazla tylko czlonka Ozyrysa, gdyz zjadly go ryby. Wobec tego ulepila czlonek і poswi? cila go; na jego czesc Egipcjanie obchodzili swi? to. Wedlug innej wersji szczqtki Ozyrysa zebrala Izyda wraz z Anubisem (synem Ozyrysa І Neftydy), bogiem zmarlych І opiekunem cmentarzy і mumifikacji. Anubis przyprawil mumii Ozyrysa sztuczny czlonek; Izyda ukl? kla і dmuchala na niego powietrze і w ten sposob zostal on ozywiony. W jednym z odnalezionych papirusow egipskich jest przedstawione ozywienie czlonka Ozyrysa przez Izyd?. Wedlug innej wersji czlonek Ozyrysa zostat rowniez odnaleziony.
Wszystkie te opowiesci mityczne zawieraj^ w^tek seksualny przepleciony z wieloma innymi. Istniej^ jednak takze opowiesci mityczne stanowi^ce kopalni? problemow seksualnych, ktore mog^ zostac poddane analizie. Przykladem jest nast? puj^ca opowiesc zaczerpni? ta z mitologii egipskiej. Pewnego wieczoru, gdy Dziewi^tka Bogow nakazala pogodzenie si? Horusa, syna Izydy, z Setem, bratem Izydy, przygotowano im loze, aby wspolnie sp? dzili noc. W nocy Set spowodowal erekcj? swego czlonka, ktory wprowadzil mi? dzy posladki Horusa. Horus zebral potem r? kq spomi? dzy swych posladkow nasienie Seta і poskarzyl si? matce, Izydzie. Gdy Izyda to zobaczyla, uci? la mu r? ce і zrobila sztuczne, ktore przyrosly do niego. Posmarowala Horusowi czlonek slodk^ masci^ — со sprawilo, ze stal si? twardy, po czym r? k$ spowodowala wytrysk nasienia Horusa do naczynia. Nasieniem tym posmarowala salat?, ktor^ jadal Set. Gdy ten jq zjadl, stal si? ci? zarny. Kiedy Set
|
14. Narodziny Afiatiyty, Bogini wyiania si? z piany morskiej pomi? dzy dwicma Ногаті. Relief na Tronie Ludovisi, l polowa V w. p. n.e. |
opowiedzial Dziewi^tce Bogow, со zrobil Horusowi, zacz? li oni krzyczec z oburzenia І piuii Horusowi w twarz. Nasienie Horusa, ktore zaplodnilo Seta, wyszlo potem jako boski piyn z jego giowy w postaci ziotego dysku (Lipinska і Marctniak, 1980).
W tej opowiesci wyst? puje wiele w^tkow seksuologicznych і seksiatrycznych. to: masturbacja w celu osiagni? cia erekcji czlonka, spolkowanie homoseksualne doodbytnicze, brak wstydu seksualnego, kara za dotykanie nasienia, afrodyzjaki w poslaci masci wywolujacej erekcji czlonka, stymulacja manualna kazirodcza, sztuczne zaplodnienie m? zczyzny nasieniem, zaplodnienie m? zczyzny przez usta, pot? pienie pedykacji, tj. biernego doodbytniczego spolkowania homoseksualnego, narodziny z giowy m? zczyzny.
Analiza mitu dokonana z punktu widzenia wspolczesnej wiedzy seksuologicznej і seksiatrycznej, oparta na mysieniu racjonalnym, wykazuje, ze w opowiesci tej zawarte sa watki racjonalne, ktore mogly miec miejsce: osiagni? cie erekcji poprzez stymulacj? r? kig spolkowanie doodbytnicze homoseksualne, stosowanie masci w ceiu uzyskania erekcji, stymulacja czlonka r$ka kobiety, nawet matki, dla spowodowania wytrysku nasienia, pot? pienie pedykacji biernej. Watki te przeplataja si? ze zdarzeniami powstalymi w wyobrazni mitycznej, ktore w rzeczywistosci nie mogly miec miejsca. Sa to: sztuczne zaplodnienie m? zczyzny nasieniem, zaplodnienie m? zczyzny poprzez wprowadzenie nasienia do jego ust, narodziny z giowy m? zczyz~ ny ziotego dysku jako nast? pstwo zaplodnienia go nasieniem.
Wpiyw mitologii na rozwoj wspolczesnej seksuologii і seksiatrii uwidacznia si? najjaskrawiej w przej? ciu przez nie z mitologii nazewnictwa dla oznaczenia pewnych narzadow, funkcji lub zaburzen seksualnych. Так np. narza’dy plciowe zenskie byly oznaczane mianem muszli Afrodyty (muszla symbolizuj^ca tajemmc? plodzeaia; Afrodyta zas narodzila si? z morskiej piany). Do dzisiaj uzywa si? nazwy clitoris na oznaczenie lechtaczki (Clitoris, corka Myrmidona, byla tak maiego wzrosm, ze Zeus musiat si? zamienic w mrowk?, aby si? do niej zbiizyc), Szczegolnie obficie czerpaia nazwy z mitologii psychoanaliza na oznaczenie roznych kompleksow tkwificych w nieswiadomosci.
II. Histona
W rozwoju seksuologii (i seksiatrii) mozna wyroznic cztery okresy: okres przedhistoryczny charakteryzujqcy si? nielicznymi informacjami о zyciu seksualnym Iudzi, okres obserwacji І dociekan przednaukowych, ktory zakonczyl si? na przeiomie XVIII і XIX w., okres. wiedzy przedseksuologicznej, w ktorym seksuolo — gia (i seksiatria) nie byla odr? bnq dyscyplinq naukowq, і okres wiedzy seksualnej, w ktorym seksuoiogia (i seksiatria) ze wzgl? du na podstawy teoretyczne і rozwoj metodoiogii naukowej uzyskala rang? samodzielnej nauki.