Termin „pobudliwosc seksualna”, podobnie jak „potencja seksualna”, ma dwa znaezenia. Pobudliwosc seksualna mierzona w kategoriach reakcji organiz- mu na wplywy otoczenia, a zwlaszcza interindywidualne, oznaeza stopien podatnos — ci na reagowanie podnieceniem, gotowosci do tego і latwosci powstawania podniecenia seksualnego pod wplywem bodzea dzialajqcego z zewnqtrz. Pobudliwosc seksualna mierzona w kategoriach intraindywidualnych oznaeza szybkosc przebiegu cyklu reakcji seksuainych, tj. szybkosc osiqgania orgazmu od momentu zapoczqtko — wania podniecenia seksualnego. Jest ona tym wi? ksza, im latwiej czlowiek doznaje podniecenia seksualnego pod wplywem roznych bodzeow dzialajqcych z otoczenia
oraz tym wi? ksza, Іш szybszy jest przebieg cyklu reakcji seksualnych od poczqtku podniecenia seksualnego az do orgazmu.
PobudHwosc seksualna mierzona szybkosciq przebiegu cyklu reakcji seksualnych jest zwiqzana z silq. potencji seksualnej, Ludzie odznaczajqcy si? duzq potencjq seksualnq wykazujq rownoczesnie duzq pobudliwosc seksualnq, jesli rozpatruje si? zagadnienie jedynie w kategoriach biofizjologicznych. Jednakze odpowiedni stopien doswiadczenia seksualnego, oparty na procesach uczenia si?, moze spowodowac — w vvyniku trenowania szybkosci przebiegu reakcji seksualnych — znaczne jej opoznienie w sensie opoznienia wystqpienia orgazmu. U m? zczyzn majqcych znaczne doswiadczenie seksualne orgazm moze bye opozniany przez dlugi czas oraz dowolnie wyzwalany. Bywajq tez przypadki, w ktorych nie istnieje zaleznosc tego typu pobudliwosci seksualnej od potencji seksualnej, przy czym mechanizmy lezqce u podloza tego zjawiska nie sq. jeszcze dostateeznie wyjasnione. U niektorych m? zczyzn w wieku starszym, u ktorych sila potencji seksualnej jest obnizona, spotyka si? zachowanq duzq pobudliwosc seksualnq przejawiajqcq si? w bardzo szybkim osiqganiu orgazmu (i wytrysku nasienia) od momentu zapoczqtkowania podniecenia seksualnego. Szybkosc tych reakcji moze bye nieraz tak znaezna, ze dochodzi do niedomogi w zakresie erekcji, tj. faza erekcji zostaje jak gdyby „przeskoczona”. Podniecenie seksualne zapocz{|tkowuje erekej?, jednakze zanim jeszcze osiqgnie ona swq pelni? przejawiajqcq si? w mozliwosci dokonania immissio, dochodzi do wytryskti nasienia uniemozliwiajqcego spolkowanie. Ten sam rodzaj pobudliwosci seksualnej spotyka si? rowniez w sytuacji odwrotnej, tj. na podlozu bardzo silnej potencji u mlodych, zwykle niedoswiadczonych m? zczyzn.
PobudHwosc seksualna rozpatrywana w kategoriach gotowosci і latwosci powstawania podniecenia seksualnego pod wplywem bodzeow dzialajqcych z ze — wnqtrz cechuje si? duzq zmiennosciq і uzalezniona jest od wielu czynnikow. Zalezy ona m. in. od sily^ pop? du seksualnego, sily potencji seksualnej, sily і rodzaju hamulcow psychicznych, a zwlaszcza seksualnych, rodzaju bodzeow dzialajqcych z zewnqtrz, dlugosci czasu trwania abstyneneji seksualnej itp. Wplyw abstyneneji seksualnej jest bardzo wyrazny, Im dluzszy okres uplywa od momentu ostatniego zaspokojenia seksualnego (auto- lub heteroerotyeznego, a takze mimowolnego, np. we snie), tym silniejsza jest pobudliwosc seksualna. Przejawia si? to roznorako. Im silniejsza jest pobudliwosc seksualna, tym krotszy jest okres uplywajqcy od momentu zadzialania bodzea z zewnqtrz do momentu wystqpienia podniecenia seksualnego. Sila pobudliwosci seksualnej determinuje tez erotogennosc bodzeow dzialajqcych z zewnqtrz. Im silniejsza jest aktualna pobudliwosc seksualna, tym szerszy jest zasi? g bodzeow zewn? trznych majqcych cechy erotogenne. Przy znaeznej pobudliwosci seksualnej podniecenie seksualne moze zostac wywolane nawet przez czynniki, ktore w innych sytuacjach lub w krotkim czasie po zaspokojeniu seksualnym sq bodzeami oboj? tnymi, nie majqcymi walorow erotogennych w ogole lub jedynie w bardzo niewielkim stopniu. Wszystko to odnosi si? takze do partnera seksualnego. Im mniejsza jest aktualna pobudliwosc seksualna, tym wi? ksze stawia si? wymagania partnerowi seksualnemu, z ktorym ma dojsc do kontaktu seksualnego. Jesli pobudliwosc seksualna jest znaezna, wymagania stawiane partnerowi obnizajq si? і dochodzi do powstania podniecenia seksualnego pod jego wplywem (nie jes£ to rownoznaczne z podj? ciem z піш kontaktu seksualnego, gdyz decyzja tego rodzaju zalezy od bardzo wielu innych czynnikow osobowosciowych і sytuacyj — nych). Jesli aktualna pobudliwosc seksualna jest maksymalnie duza, moze dochodzic do podniecenia seksualnego pod wplywem partnera, ktory w innej sytuacji nie tylko nie wzbudza pozqdania seksualnego, lecz moze wywolywac awersj? seksualnq. Pobudliwosc seksualna moze tez zmieniac pola erotogenne oraz zasi? g pol erologen — nych ciala. Im wi? ksza jest pobudliwosc seksualna, tym wi? kszy jest na ogol obszar ciala uwrazliwionego na transformacj? bodzeow dotykowych w erotyezne. Pomijajqc roznice indywiduaine w tym wzgl? dzie mozemy stwierdzic, ze w przypadkach silnej pobudliwosci seksualnej nawet okolice ciala nie zaliczane do stref erotogennych mogq bye zrodlem podniecenia seksualnego pod wplywem ich dotykania. Rowniez rodzaj dotyku moze odgrywac pewnq rol?. W stanach silnej pobudliwosci seksualnej podniecenie seksualne mogq wywolywac nie tylko okresione pieszczoty, lecz nawet przejsciowe, nie zamierzone, przypadkowe dotkni? cia jakiejkolwiek okolicy ciala, spowodowane przez czlowieka, ktory nie wchodzi w rachub? jako partner seksualny.
W stanach znaeznej pobudliwosci seksualnej u m? zczyzn moze dochodzic do polueji dziennych (pollutio diurna). Sq to mimowolne wytryski nasienia przy zachowanej swiadomosci, w sytuacjach nie zwiqzanych ze wspolzyciem seksualnym і bez bezposrednich, swiadomie odczuwanych bodzeow seksualnych z zewnqtrz. Polucje dzienne sq wyrazem duzej pobudliwosci seksualnej, pod ktorej wplywem bodzee emocjonalne і mechaniczne, dotychczas oboj? tne seksualnie, doprowadzajq do wytrysku nasienia niezaleznie od erekcji prqcia. W poczqtkowym okresie polucje te mogq bye poprzedzone przez wystqpienie prawidlowej erekcji. W przypadkach dluzej trwajqcych pojawiajq si? w nast? pstwie cz? sciowej erekcji lub calkowicie bez erekcji. Do wytrysku doprowadzajq rozne pozytywne lub negatywne napi? cia emocjonalne (wzruszenie, strach) oraz bodzee mechaniczne (rytmiezne ruchy ciala spowodowane jazdq w pociqgu, tancem, przypadkowym pocieraniem narzqdow plciowych przez spodnie, zbytnim ich uciskaniem przez spodenki, przypadkowym ich dotkni? ciem). W wielu przypadkach wytrysk nasienia moze nast? powac samo — rzutnie w wyniku oddzialywania podniet psychicznych. Moze go spowodowac podniecenie seksualne powstajqce przy oglqdaniu fotosow lub filmow erotycznych, a nawet samo wyobrazenie odtworcze lub wytworeze seen erotycznych. Moze mu towarzyszyc krotkotrwale, gwaltownie si? nasilajqce podniecenie seksualne і przezy — cie orgazmu. W przypadkach dluzej trwajqcych lub przy duzej cz? stotliwosci polueji dziennych orgazm moze bye bardzo nikly lub moze go w ogole nie bye. Zamiast niego moze si? pojawic rozdraznienie, l? k і niezadowoienie z zaistnialej sytuacji.
Pobudliwosc seksualna jest na ogol wi? ksza u m? zczyzn niz u kobiet. M? zczyzni latwiej doznajq podniecenia seksualnego pod wplywem roznych bodzeow z zewnqtrz, natomiast kobiety ulegajq podnieceniu trudniej, a przy tym cz? sto, jesli sq to bodzee sztuczne, np. obrazki, fotografle, doznajq raezej przyjemnego nastroju (na ktorego podlozu latwiej moze dojsc do kontaktow seksualnych) niz wyraznego podniecenia seksualnego z dqznosciq do genitalnego zjednoczenia. M? zczyzni zwykle szybeiej osiqgajq orgazm niz kobiety. Dotyczy to jednak tylko kontaktow partner — skich, gdyz przy masturbaeji czas potrzebny do osiqgnt? cia orgazmu u m? zczyzn і u kobiet nie wykazuje zadnych roznic. Powolniejszy przebieg reakcji seksualnych
u kobiety wynika nie tyle z odr? bnosci fizjologicznej, ile przedp wszystkim jest uwarunkowany rozHcznymi і roznorodnymi hamulcami psychicznymi. Ich usuni? cie znacznie przyspiesza przebieg reakcji seksualnych oraz osi^gnipcie orgazmu. §wiad — czy о tym m. in. obnizenie poziomu dzialama hamulcow pod wplywem zazytego alkoholu lub narkotykow. Oprocz hamulcow psychicznych pewnq rol? odgrywa na ogol slabiej rozbudowana wyobraznia seksualna u kobiety. U m? zczyzny juz samo wyobrazenie kontaktu seksualnego z poz^dang kobiety moze wywolywac podniece — nie seksualne і erekcj? pr^cia, a nawet orgazm і wytrysk nasienia, natomiast u kobiety podobne wyobrazenia о m? zczyznie rzadziej doprowadzaj^ do podniece — nia seksualnego і orgazmu; wywolujq natomiast raczej przyjemny nastroj w ogole (inaczej jest w trakcie uprawiania masturbacji: wtedy zarowno mpzczyzna, jak і kobieta mog^ osiqgac orgazm przy wspoludziale wyobrazen). U kobiety w wi? k — szym stopniu niz u m? zczyzny pobudliwosc seksualna podlega wahaniom, zwykle w kierunku jej zmniejszania si? pod wplywem aktualnych klopotow і trudnosci zyciowych oraz przem? czenia fizycznego І psychicznego. Pobudliwosc seksualna kobiety (a takze pobudliwosc rozumiana jako szybkosc przebiegu reakcji seksualnych wiodqcych do orgazmu) jest tez w wi? kszym stopniu niz u m? zczyzny uzalezniona od partnera seksualnego: od jego kultury, doswiadczenia, stylu przezy — wania, zaspokojenia przez niego pozaseksualnych potrzeb kobiety, np. potrzeby bezpieczenstwa, oraz uczuc, ktorymi kobieta go darzy.