Wiele spostrzezeri przemawia za tym, ze orgazm wyst? puje jedynie. u ludzi. Jest nowym jakosciowo zjavviskiem rozwojowym w procesie ewolucji czlowieka. Z punktu widzenia rozwoju ontogenetycznego zdolnosc do przezycia orgazmu nalezaloby traktowac jako najwyzszy etap rozwojowy seksualizmu czlowie — ; ka. Orgazm jest zjawiskiem psychofizjologicznym, w wysokim stopniu uzaleznionym od wplywow psychicznych і spolecznych. W sensie czysto fizjologicznym jest to : reakcja calego organizmu w czasie maksymalnego napi? cia seksualnego, wyrazaj^ca у si? najsilniejszym (w porownaniu z innymi fazami cyklu reakcji seksuainych) ; przekrwieniem І napi? ciem mi? sniowym, powstalymi w wyniku stymulacji seksual — I nej.
Podstawowe fizjologiczne reakcje ciala ludzkiego na stymulacj? seksualne maj$ podwojny charakter. Pierwotnq reakcje jest szeroko rozprzestrzeniajqce si? prze — krwienie naczyniowe, a wtornq — uogolniony wzrost napi? cia mi? sniowego. Przekrwienie moze bye powierzchowne lub gl? bokie, a napi? cie mi? sniowe obejmuje mi? snie gladkie і pnpskowane. Przykladem powierzchownego przekrwienia jest rumieniec „seksualny”, pojawiajqcy si? na powierzchni ciala, podezas gdy przekrwienie gi? bokie wyrazone jest najlepiej przez platform? orgazmowsp W piersiach zas mamy do czynienia z obydwoma rodzajami przekrwienia. Te zmiany zachodzq we wszystkich fazach cyklu reakcji seksuainych, lecz w fazie orgazmu s^ one najsilniejsze. Faza orgazmu jest ograniezona do tych kilku sekund, w czasie ktoryeh zmiany naczyniowe і napi? cie mi? sniowe uzyskujq. „przesilenie” і,,odpr? zenie”, po czym nast? puje faza ust? powania podniecenia. Zmiany cielesne zachodz^ce w nast? p — stwie stymulacji seksualnej u kobiety sq rozne і zalezy od indywidualnego wzoru |
reakcji. Najwi? ksze roznice stwierdza si? w zakresie intensywnosci І czasu trwania orgazmu kobiety.
Orgazm stanowi niepowtarzalny, szczegoiny sposob reakcji czlowieka. Wyjqt — kowosc tego zjawiska wi^ze si? bqrdziej ze szczegolnie silnymi odczuciami rozkoszy niz z charakterystycznymi reakcjami zachodz^cymi w organizmie czlowieka. Reakcje seksualne powstaj^ce wskutek stymulacji oraz podniecenia seksualnego znajduje najbardziej efektywne zakonczenie w postaci orgazmu, ktory jest punktem kulmina — cyjnym wszelkich przemian, a rownoczesnie stanem powodujqcym odczucie rozkoszy, odpr? zenia і zaspokojenia. W czasie orgazmu dochodzi do naglego, nie podlegajqcego woli wyladowania zsumowanych napi? c psychofizycznych і nerwowo — — mi? sniowych, do ograniczenia reaktywnosci zmyslow oraz do najwi? kszych zmian w zakresie ukladu krqzenia і ukladu oddechowego.
Celem biologicznym orgazmu u m? zczyzny jest spowodowanie wytrysku nasienia. U kobiety nie ma celu biologicznego о takim charakterze, a wi? c jcj zdolnosc do zaplodnienia nie jest wprost uzalezniona od zdolnosci do przezycia orgazmu.
Podobienstwo wyladowania plciowego w postaci orgazmu do wyladowania padaczkowego bylo podnoszone przez wielu autorow, a nun, Freuda (1930), ktory w napadzie padaczkowym widzial wyladowanie nadmiernego napi? cia libido. Zarowno w orgazmie, jak і w napadzie padaczkowym spostrzega si? objawy pobudzenia calej kory mozgowej, przejawiajqce si? w postaci drgawek mi? sniowych, zaw? zenia pola swiadomosci і zmian wegetatywnych — natomiast w okresie ponapadowym podobne sq oznaki odpr? zenia, rozladowania, zm? czenia і sennosci, Mosovich і Taliaferro (1954) przeprowadzili badania eiektroencefalograficzne u m? z — czyzn і kobiet dokonujqcych masturbacji і rejestrowali zmiany bioeiektryczne w czynnosci mozgu zachodzqce w czasie orgazmu. W zapisie EEG stwierdzono na poczqtku podniecenia wzrost amplitudy, a pozniej zwolnienie czynnosci (czasem zwoinienie to osiqgalo znaczne rozmiary, az do wyst? powania 3 fal na sekund?). Zapis ten moze sugerowac pewne podobienstwo do zmian w EEG, jakie powstajq przy napadach padaczkowych.
Rola orgazmu І jego ostateczne znaczenie w naturalnej selekcji і ewoiucji czlowieka nie zostaly jeszcze do dzisiejszego dnia poznane, mimo ze istniejq rozne teorie probujq. ce to wyjasnic, Maslow (1954) і Kirkendall (1961) twierdzili, ze orgazm jest podstawowym warunkiem zachowania biologicznego zdrowia czlowieka. Reich (1969), kontynuujqc psychoanaiitycznq teori? libido, doszedl do teorii orgazmu. Sqdzil on, ze orgazm moze przezywac tylko czlowiek zdrowy psychicznie, nie cierpiqcy na nerwic?. Wykryl on nawet „energi? orgonalnq”, ktora — wedlug niego — tkwi u podstaw wszelkich procesow zyciowych ustroju. Normalny akt plciowy przebiega wedlug czteroaktowej „formuly orgazmu”: mechaniczne napr? ze — nie, bioelektryczny ladunek, bioeiektryczne wyladowanie і mechaniczne odpr? zenie. Autor ten przypisywal seksualizmowi „natur? bioeiektryczne” і sqdzil, ze proces seksualny jest procesem zyciowym prowadzqcym do orgazmu, ktorego funkcja polega na wyrownywaniu energii seksualnej. Peine rozladowanie napi? cia seksualnego przez „bioenergetyczne drgania organizmu” udaje si? osiqgnqc tylko zupelnie
zdrowemu psychicznie cziowiekowi rozporz^dzaj^cemu „potencjh orgastyczn^”. Tiumaczenie przez Reicha roli orgazmu jest oczywiscie hipotezq. dot^d nie udowod — nion^.
Mechanizm „spustowy” orgazmu, tj. ostateczny proces prowadzj|cy do roztado — wania orgastycznego, nie jest jeszcze poznany. Podobnie zreszUj. nie znamy jeszcze mechanizmu wyzwalajqcego regulame skurcze macicy w okresie porodowym, Nie przebadano tez jeszcze w stopniu wystarczajqcym reakcji ze strony osrodkowego ukiadu nerwowego, narz^dow zmyslowych, ukiadu wewn^trzwydzieiniczego, prze — vvodu pokarmowego ltd. zachodz^cych w czasie orgazmu. Opis orgazmu do dzisiejszego dnia jest dose fragmentaryezny. Mimo ze orgazmy pod wzgl? dem mozliwosci і roznorodnosci przebiegu wszystkich reakcji znaeznie si? od siebie гот’щ, to jednak reakcje fizjologiczne sq do siebie dose podobne, Przy opisie orgazmu nalezy jednak pami? tac о mozlnyosci ogromnej zmiennosci і roznorodnosci reakcji w obr? bie jednego organizmu w czasie roznych orgazmow oraz о odmiennos- ci reakcji zachodzqcych w roznych organizmach,
Dojrzaiosc erotyezna і zwi^zana z пщ mozliwosc przezycia orgazmu ksztaituje si? inaezej u m? zczyzn niz u kobiet.
Mlodzi chiopcy pod koniec okresu dojrzewania plciowego zdolni do odezuwania orgazmu, ktory jest dla nich zjawiskiem naturalnym, tzn. nie musz^ si? uezye jego odezuwania. Nat? zenie odczuwanej satysfakcji seksualnej wzrasta u nich dose szybko і osiqga swoje najwi? ksze nasilenie ok. 20 r. z. Potem nat? zenie to stopniowo opada, lecz zdolnosc do przezycia orgazmu utrzymuje si? do poznych lat zycia, czasem do 75 iub 80 r. z. і dluzej. Nalezy podkreshc, ze w warunkach prawidiowych kazdy akt seksualny zdrowego m? zczyzny konezy si? u niego przezyciem orgazmu і wytryskiem nasienia.
Dojrzewanie psychoseksualne kobiet przebiega inaezej niz m? zczyzn. W odroz — nieniu od miodych m? zczyzn, u ktorych pojawia si? rozkosz seksualna juz przy pierwszym wytrysku nasienia, kobiety muszq si? uezye przezywania і odezuwania rozkoszy seksualnej, ktora nie pojawia si? u nich automatyeznie, w miar? wykony — wania takich czy innych czynnosd seksualnych. Kobieta w swoim rozwoju nie „startuje” od razu z pewnego poziomu nat? zenia satysfakcji seksualnej doznawanej przy akeie seksualnym, lecz musi si? nauezye jej odezuwania. Poniewaz uezenie si? przebiega inaezej prawie u kazdej kobiety, bye moze, iz w tym wlasnie tkwi tajemnica tak wielu sposobow, za pomoc^ ktorych kobiety mog£* osiqgngc satysfak — cj? seksualnQ. Proces uezenia si? ma wi? c zasadnicze znaezenie dla reakcji seksualnych kobiety, a wi? c і dla jej rozwoju psychoseksualnego (Fletscher, 1957; Hampson і Hampson, 1961). Wag? procesu uezenia si? potwierdzajq rowniez eksperymenty na szympansach. Juz 40 lat temu Nisseau (1931) izolowal pewn$ liczb? samic szympansow bezposrednio po urodzeniu. Zauwazyl, ze byly one niezdolne do podj? cia prawidiowych stosunkow, mimo iz okazywaly objawy podniecenia seksual — nego. Niektore z nich z czasem nauezyly si? spolkowac, lecz nie wszystkie.
Brak „wyuezenia si?” odezuwania orgazmu moze sprawiac, ze kobieta w czasie aktow seksualnych moze go nie przezywac przez dlugi czas. Wyuczenie si? przezywania orgazmu moze nastqpic poprzez uprawianie samogwaltu lub przy wspoludziale partnera seksualnego (w tym przypadku wiele zalezy od jego doswiad-
czenia І kultury seksualnej). W rzadkich przypadkach wyuczenie to moze nast^pic dzi? ki orgazmom nocnym. Nat? zenie satysfakcji seksualnej kobiety wzrasta stopniowo (m. in. pod wplywem uezenia si?) do ok. 30 r. z. W tym czasie istniejt* u kobiety najwi? ksze szanse przezywania gl? bokiego orgazmu. W nast? pnych latach, tj. po 40 r. z., nat? zenie satysfakcji seksualnej stopniowo obniza si? і po 60 r. z. utrzymuje si? juz na wyraznie nizszym poziomie. Opoznienie dojrzewania psychoseksualnego kobiety w porownaniu z m? zczyzn^, u ktorego optimum przypada na 20 r. z., przypisuje si? rowniez istnieniu roznorodnych zahamowan seksualnych nabytych w toku wycho — wania, ktorych pokonanie staje si? wanmkiem uzyskania orgazmu і decyduje о jego nat? zeniu. Warto podkreslic, ze nawet kobieta, ktora nauezyla si? odezuwania orgazmu, zwykle nie uzyskuje go przy kazdym akeie seksualnym, a jedynie przy zapewnieniu sobie optymalnych do tego warunkow.
t