Ford і Beach (1951) na podstawie studiow porownawczych nizszych ssakow і naczelnych (Primates) doszli do wniosku, ze zjawisko orgazmu wyst? puje jedynie u kobiet, natomiast nie spotyka si? go u samic zadnych gatunkow zwierzqt (u nizszych ssakow pobudliwosc seksualna jest ograniczona do okresu rui, natomiast u kobiet nie jest ona zalezna od zjawisk zwiazanych z rozmnazaniem si?). A wi? c maksymalne podniecenie seksualne, ktorego przejawem jest orgazm, nie jest zalezne od zmian hormonalnych w czasie cyklu miesiqczkowego. Tylko jeden raz udalo si? zaobserwowac u starej szympansicy cos, со przypominaio orgazm — ale nie ma pewnosci, ze istotnie byfo to wlasnie to zjawisko.
Uwarunkowania psychosocjalne zdolnosci do orgazmu kobiety sa bardzo roznorodne І zalezg od nagromadzenia pozytywnych lub negatywnych doswiadczen osobistych. W doswiadczeniach tych na pierwszy plan wybijaja si? takie czynnilci, jak proces uczenia si? reakcji seksualnych, uzaleznienie od impulsu z zewnatrz zwiazanego z partnerem seksualnym itp. Wplywy socjalne modeluja ponadto wzory ekspresji seksualnej oraz modyfikuja upragnione obszary stymulacji seksualnej (Hollender, 1963; Kinsey і wspolpr., 1953; Maslow і wspolpr., 1960). Mimo to, ze czynniki natury psychologicznej і socjologicznej maja olbrzymie znaczenie, wielu badaczy, a m. in. Money (1961b), stwierdzilo, ze zdolnosc fizjologiczna, majaca podloze biologiczne, wydaje si? czynnikiem dominujacym dla przezycia orgazmu oraz jego intensywnosci. Dlatego tez badania nad fizjologicznymi uwarunkowaniami orgazmu kobiety maja zasadnicze znaczenie. Mudd І wspolpracownicy (1961) sa zdania, ze poznanie mechanizmow tkwi£|cych u podioza zdolnosci do orgazmu kobiety przyczyni si? do lepszego dostosowania si? seksualnego w malzenstwie.
Rozpi? tosc zdolnosci do przezycia orgazmu u kobiet jest bardzo duza. Z badan Kinseya і jego wspolpracownikow (1953) wynika, ze 14% kobiet osiqga regularnie orgazm przy stosunkach plciowych, natomiast ok. 10% kobiet nie osiaga go nigdy. Mi? dzy tymi skrajnymi grupami istnieje wiele kobiet, u ktorych zdolnosc ta jest wyksztalcona w roznym stopniu. Zdolnosc do przezycia orgazmu pojawia si? u niekto — rych kobiet jeszcze przed wyst^pieniem objawow dojrzewania seksualnego. W 11 r. z. przezywalo orgazm juz 9% badanych, a w 13 r. z. — 14%. Prawie wszystkie te orgazmy pojawialy si? w wyniku masturbacji.
Masturbacja odgrywa duzq rol? w „nauczeniu si?” przezywania orgazmu. 84% badanych kobiet (Kinsey і wspolpr., 1953) osiagalo orgazm przy masturbacji poprzez stymulacj? palcami lechtaczki І warg sromowych mniejszych, Okolo 2% kobiet dojrzalych miewaio orgazm wywolany jedynie przez fantazj? і wyobrazenia erotyczne — bez dotykania narzqdow plciowych. Warto zaznaczyc, ze wyobrazenia erotyczne towarzysza uprawianej masturbacji u 50% kobiet.
Okolo 70% masturbujacych si? kobiet osiaga orgazm w czasie 4 minut, a ok.
50% nawet w czasie — 3 minut od chwili rozpocz? cia masturbacji, {Czas potrzebny do uzyskania orgazmu w wyniku stosunkow plciowyeh jest nieco inny. Gebhard, (1968), badai odsetek kobiet osiggaj^cych orgazm przy stosunku, dokonuj^c porownan z diugosci^ trwania stosunku. Wykazal, ze czas ponizej 1 minuty jest dla wi? kszosct kobiet zbyt krotki, aby uzyskac regularnie orgazm przy stosunkach plciowyeh, Jesli jednak czas ten przedluzy si?, to odsetek kobiet osi^gajgcych orgazm nieznaeznie tylko wzrasta, і to niezaleznie od dlugosci czasu trwania stosunku. Kobiety, ktore podawaly czas 1-2 minuty, 2-4 minuty, 4-8 minut і 8-Й minut, roznily si? nieznaeznie pod wzgl? dem cz? stosci uzyskiwanego orgazmu. Prawie polowa z nich uzyskiwala orgazm w 90-100% przy stosunkach.
Przy masturbacji kobieta osiqga orgazm latwiej і szybeiej niz przy stosunku plciowym. Mozna to wytlumaczyc tym, ze przy masturbacji kobieta stymuiuje szczegolnie erotogenne miejsca narzgdow plciowyeh і moze latwiej dostosowac szybkosc, nacisk і rytm stymulacji do wlasnych pragnien. W czasie pettingu lub stosunku stymulacja dokonywana przez m? zczyzn? cz? sto nie jest optymalna, dlatego kobiety wymagaj^ dluzszego czasu tej stymulacji, mimo ze maja korzystniej — sze napi? cia emocjonalne zwigzane ze stosunkami plciowymi.
Coraz wi? cej badaezy wyraza przekonanie, ze masturbaeja jest korzystnym treningiem dla przezywania orgazmu przy stosunkach. Kobiety z doswiadezeniami masturbacyjnymi, w ktorych wyniku przezywaly orgazm, gdy podejmuj^ stosunki plciowe, dopasowuja si? do nich о wiele latwiej і przezywaj^ orgazm szybeiej niz te, ktore nie onanizowaly si? lub tez onanizowaly si? bez przezycia o|-gazmu. Obawy, ze masturbaeja spowoduje skupienie si? pobudliwosci plciowej jedynie па lechtaczce І niemoznosc przeniesienia tej pobudliwosci na pochw?, a wi? c niemoznosc przezycia orgazmu pochwowego, wydaj^ si? bezpodstawne.
W Stanach Zjednoczonych 23-32% wolnych kobiet w wieku 16-40 lat uprawia petting prowadz^cy do orgazmu. Petting nie prowadzqcy do orgazmu wywoluje u ok. 50% kobiet roznie dlugo trwaj^cy stan napi? cia nerwowego. U ok. 25% kobiet powoduje on bole w okolicy podbrzusza і narzgdow plciowyeh, ktore s$ wynikiem zastoju kiwi (po orgazmie zastoj ten ust? puje w ci^gu kilku minut, natomiast bez orgazmu moze si? utrzymywac przez kilka godzin). Aby uniknqc lub pozbyc si? przykrego napi? cia, 33% kobiet nie uzyskujj|cych orgazmu w wyniku pettingu uprawia zast? pczo masturbacj?. Petting rozpatruje si? obecnie jako wartosciowy proces uezenia si? w odniesieniu do seksualnego і emocjonalnego aspektu partnerst — wa ulatwiaj^cy pozniejsze przezycie orgazmu przez kobiet? w czasie stosunkow plciowyeh.
Stosunki przedmalzenskie odgrywajq niewielk^ rol? w ogolnym zaspokajaniu seksualnym wolnych kobiet nast? puj$cym dzi? ki przezywaniu orgazmu. Kobiety te w wieku 16-20 lat osi^gaj^ ok. 15% wszystkich orgazmow w wyniku stosunkow plciowyeh. Odsetek ten wzrasta do 30% w 20 r. z. і do 40% u starszyeh kobiet (40-50-Ietnich). Odsetek orgazmow uzyskanych w wyniku masturbacji jest wi? kszy w kazdej kolejnej grupie wieku. A wi? c u wolnych kobiet mi? dzy 15 a 50 r. z. masturbaeja jest najwazniejszym zrodlem przezywania orgazmow.
Podj? cie przedmalzenskich stosunkow plciowyeh koreluje wysoko ze zdolnosci4 do przezycia orgazmu w pierwszym roku malzenstwa. О wiele wi? kszy odsetek
kobiet z doswiadczeniami seksualnymi przedmalzenskimi uzyskuje orgazm w czasie stosunkow plciowyeh z m? zem w pierwszym roku malzenstwa niz tych kobiet, ktore nie mialy doswiadezen przedmalzenskich. Jest to wynikiem seksualnego dostosowa — nia si? partnerow jeszcze w okresie przedmalzenskim,
Z badan Kinseya І jego wspolpracownikow (1953) wynika, ze w pierwszym roku malzenstwa 25% kobiet nie przezywa nigdy orgazmu, bowiem aby go osi3gn3c, wymagajii one pewnego czasu na seksualne dopasowanie si? do partnera. Po 10 latach malzenstwa tylko 10% kobiet w malzenstwie nie przezywalo nigdy orgazmu, со nie znaezy, ze sq to kobiety anorgastyezne (tj. nie przezywaj^ce orgazmu), gdyz wiele z nich przezywalo orgazm z innym niz m^z m? zczyzn3 lub przy pettingu czy przy masturbacji.
Ze wzgl? du na to, ze kobiety maj3 о wiele dokladniejsze wyobrazenie о swoim seksualizmie, cz? stosc orgazmow przy stosunkach lesbijskich jest wi? ksza niz przy stosunkach malzenskich (dotyezy to przynajmniej kobiet, ktore maj3 pewne doswia — dezenie w stosunkach lesbijskich). Так wi? c w piqtym roku malzenstwa 40% kobiet osiqga prawie zawsze orgazm przy stosunkach malzenskich, natomiast 68% kobiet doswiadczonych przy stosunkach lesbijskich.
Czas trwania gry wst? pnej oraz wlasciwego stosunku ma pewne znaezenie dla zdolnosci do orgazmu. U par malzenskich, u ktorych gra wst? pna trwa mniej niz 10 minut, 42% kobiet ma prawie zawsze orgazm. Gdy gra trwa dluzej niz 20 minut, wowczas u 60% kobiet prawie zawsze dochodzi do orgazmu. A wi? c przedluzenie pettingu przed stosunkiem wplywa bardzo korzystnie na zdolnosc do orgazmu. Regula ta nie dotyezy wszystkich kobiet. Istniej^ bowiem roznice indywidualne. Так wi? c kobiety, ktore osifjgajq orgazm о wiele latwiej, gdy partner stosuje przez dlugi czas przed stosunkiem petting, natomiast sam stosunek moze trwac krotko, ale S3 tez kobiety, ktore W0I3 krotszy okres pettingu z nast^pujqcym po mm dlugo trwajqcym spolkowaniem.
Religijnosc kobiet zam? znych ma bardzo nikly wplyw na zdolnosc do orgazmu (natomiast ma о wiele wi? kszy wplyw na t? zdolnosc u kobiet wolnych). Wplyw na zdolnosc do orgazmu ma generaeja, z ktorej kobieta pochodzi, Kobiety z mlodszej generaeji uzyskuj3 latwiej orgazm niz te, ktore urodzily si? przed 1900 rokiem (badania przeprowadzane byly w latach czterdziestych naszego wieku).
Duzy wplyw na zdolnosc do przezycia orgazmu przez kobiet? ma rowniez stopien jej emoejonainego zwi3zania si? z m? zem oraz dopasowania si? do malzenstwa, tj. zadowolenie ріупцсе z caloksztaltu wspolzycia matzenskiego. Kobiety, u ktorych stopien zaangazowania emoejonainego jest nikly, przezywaj3 rzadziej orgazm przy stosunkach z m? zem niz te, ktore darza m? za gl? bokimi uczuciami milosci erotyeznej. 59% kobiet, ktore ocenialy malzenstwo jako „bardzo szcz? sli — we”, przezywalo prawie zawsze orgazm przy stosunkach plciowyeh, natomiast wsrod kobiet okreslajqcych pozyeie malzenskie jako,,niezadowalaj3ce” lub,,nie — szcz? sliwe” jedynie 35% mialo prawie zawsze orgazm. ‘
Duzy wplyw na zdolnosc do orgazmu odgrywa nastawienie kobiety do seksualizmu. W tych kulturach, w ktorych kobiety uwazaj3 stosunki plciowe jedynie za obowi3zek malzenski, przezywaj3 orgazm bardzo rzadko, natomiast w tych kulturach, w ktorych uwazaj3 je za przyjemnosc, przezywaj3 orgazm cz? sto. Zdolnosc
kobiety do orgazmu jest wi? c bardzo dobrym przykiadem tego, j^k dalece sposob zachowania si? seksualnego і reakcje seksualne mogq. zalezec od wplywow kulturo — wych. Notowana przez wieiu badaczy zmiana nastawienia do seksualizmu w spole — • czenstwach zyj^cych w obr? bie naszej kuitury spowodowala zmniejszenie si? liczby kobiet z anorgazmiq w ostatnich dziesi^tkach iat.
Orgazmy nocne u kobiet sq 2awsze wynikiem stymulacji przez sny erotyczne,: mimo ze cz? sc kobiet ich nie pami? ta po przebudzeniu si?. Orgazmy nocne ze snami. erotycznymi miewa (wg Kinseya і wspolpr., 1953) 8% kobiet przed 20 r. z., 15% przed 30 r. z. і 40% kobiet przed 50 r. z. Wyst? powanie nocnych orgazmow pojawia si? najcz? sciej u rozwiedzionych lub owdowialych kobiet (21-38% kobiet w wieku 21-50 lat), potem u m? zatek (15-32% kobiet w wieku 21-50 lat), a nast? pnie u panien (11-22% kobiet). U kobiet silnie wierz^cych і praktykujgcych odsetek ten jest nieco mniejszy. Zazycie narkotykow zwi? ksza cz? stotliwosc nocnych orgazmow. Ogolna aktywnosc seksualna, zdaje si?, nie wplywa na cz? stotliwosc nocnych orgazmow. Kobiety z wieloma orgazmami uzyskanymi przez masturbacj? lub stosunki plciowe maj^ takq запщ cz? stotIiwosc nocnych orgazmow jak kobiety о malej aktywnosci seksualnej.
Winokur, Guze і Pfeiffer (1959), przeprowadzaj^c badania па 100 kobietach zdrowych, 50 cierpiqcych na nerwice і 50 z rozmaitymi stanami psychotycznymi, stwieirdzili, ze nocny orgazm wyst? powal u 6% kobiet zdrowych, u 36% cierpi^cych na nerwice і u 42% z zaburzeniami psychicznymi. Rowniez і oni stwierdzili, ze nocny orgazm wyst? puje najcz? sciej u wdow і kobiet rozwiedzionych. Z moich badan (ImieHnski, 1960) nad nocnym orgazmem u kobiet wynika, ze zjawisko to wyst? po- walo u 33,2% badanych studentek.
Terman (1951) badal zwi^zki zachodzqce mi? dzy zdolnosci^ do orgazmu u kobiet a cechami osobowosci. Z badan jego wynika, ze kobiety ze zmniejszon^ zdolnosciq do orgazmu odznaczaj^ si? brakiem pewnosci siebie, malym poczuciem wlasnej wartosci, wzmozonq wrazliwosciq і labilnosci^ nastrojow oraz wykazuj^ tendencj? do konformistycznych postaw wobec autorytetow і konwenansow. Ponad — to stwierdztl on, ze realna і upragniona cz? stosc stosunkow plciowych u kobiet z malq. zdolnosci^ do orgazmow jest nieprzeci? tnie niska. Kobiety zdolne do orgazmu podajq, ze majq dluzsze stosunki oraz dluzszq gr? milosn^ przed stosunka — mi niz kobiety о ograniczonej zdolnosci do orgazmu.
Z badan, jakie przeprowadzilem wspoinie z Roykiewiczem (1963), wynika, ze typem osobowosci u kobiet (okresianym wg typologii A. Meares) usposabiajqcym do nerwicowych zaburzen seksualnych, a m. in. do zaburzen w przezywaniu orgazmow, jest typ introwertywny. Typem opornym na powstawanie tych zaburzen jest typ ekstrawertywny і paranoidalny.
Wieiu badaczy jednomyslnie podalo, ze istniejf| pewne zwi^zki mi? dzy pozio — mem wyksztalcenia a zdolnosci^ do orgazmu. Kobiety z wyzszym wyksztalceniem majq wi? ksze zdolnosci do przezywania orgazmu niz te, ktore majq srednie lub nizsze wyksztalcenie.
Z moich badan wynika, ze srodowisko rodzinne wywiera wyrazny wplyw na zdoinosc kobiet do przezywania orgazmu. Niewlasciwe srodowisko rodzinne po — przez stafy traumatyzacj? rozwoju uczuciowego dziecka moze wypaczac rozwoj jego osobowosci, a m. in, przyczyniac si? do powstania zaburzen odczucia seksualnego. Czynnikami patogennymi, poprzez к tore niewlasciwe srodowisko rodzinne wywiera wplyw, s^: 1) utrata jednego lub obojga rodzicow, zwlaszcza we wczesnym okresie zycia, 2) niezgodne wspolzycie malzenskie rodzicow, 3) nieodpowiedni stosunek rodzicow do dzieci.
Raboch (1968), badajac liczb? rodzenstwa І pozycj? w rodzeristwie, stwierdzil, ze pierworodne kobiety maja szczegolnie wysoka zdolnosc do orgazmu. Badajac zas subiektywna ocen? stopnia,,szcz? sliwego dziecinstwa” stwierdzil, ze kobiety z dobra zdolnosci^ do przezycia orgazmu cz? sciej oceniaiy swoje dziecinstwo jako,,szcz? sii — we” niz te, ktore maja ograniczona zdolnosc do przezycia orgazmu. Wsrod tych ostatnich bardzo wiele kobiet ocenialo swoje dziecinstwo jako,,przeci? tne” iub „nieszcz? sliwe”. Tenze autor stwierdzil, ze mala zdolnosc orgastyczna kobiety zmniejsza cz? stotliwosc stosunkow piciowych w malzenstwie, bowiem w malzenst — wach kobiet anorgastycznych inicjatywa stosunku pochodzila tylko od m? za, podczas gdy w malzenstwach kobiet orgastycznych byla ona obustronna.
Raboch (1968) podal ciekawa typologi? kobiet oparta m. in. na zdolnosci do przezywania orgazmu, opracowana na podstawie przebadania kilku tysi? cy kobiet. Typologia ta jest nast? pujaca: 1) typ seksualno-pozytywny orgastyczny — kobiety te со najmniej okazyjnie pragna stosunku plciowego, reaguja pozytywnie na stymulacj? seksualna, odczuwaja stosunek jako przyjemny і najcz? sciej osiagaja przy nim orgazm; po stosunku czuja si? zaspokojone і odpr? zone; 2) typ seksualno-pozytywny anorgastyczny — rozni si? od poprzedniego tylko brakiem orgazmu; 3) typ anestetyczno-frygidny z ograniczona zdolnoscia do orgazmu — kobiety te maja oboj? tne nastawienie do stosunkow piciowych; nie reaguja na stymulacj? seksualna, a w czasie stosunku maja slabe odczucia lub icfc brak; orgazmu najcz? sciej nie przezywaja, jednak sporadycznie moga go osiagnac; 4) typ anestetyczno-frygidny anorgastyczny — zaburzenia wyst? pujace w poprzedniej grupie sa tutaj silniej wyrazone; oboj? tnosc w czasie stosunku jest kompletna — do orgazmu nigdy nie dochodzi; 5) algopareunia — u tych kobiet istnieja od dluzszego czasu (со najmniej od miesiaca) nieprzyjemne odczucia, az do bolu wlacznie, w czasie stosunku plciowego, ktore wplywaja negatywnie na przezycte orgazmu oraz na stan ogolny po stosunku; 6) dyspareunia — kobiety nalezace do tego typu sa nastawione niech? tnie lub wrogo do stosunkow seksualnych, przy ktorych doznaja od dluzszego czasu nieprzyjemnych odczuc az do bolu wlacznie; orgazmu zwykle nie przezywaja; po odbytym stosunku sa zwykle niezaspokojone, rozdraznione lub moga odczuwac obrzydzenie.
Wsrod typow kobiet 2, 3 і 4 mozna rozroznic dwa podtypy: a) kobiety, ktore braku podniecenia seksualnego lub orgazmu nie odczuwaja subiektywnie; mimo obnizonej reaktywnosci przezywaja one czasami stosunek seksualny jako zadowala — jacy, a nigdy nie reaguja nan w sposob mech? tny; b) kobiety, ktore odczuwaja і przezywaja stosunek plciowy jako niewystarczajacy; sa one po nim niezaspokojone, rozdraznione, peine wewn? trznego napi? cia, niepokoju, moga miec zaburzenia snu itp.
Cz? stosc wyst? powania poszczegolnych typow oceniano na podstawie przebadania w poradni ciazowej 250 kobiet і przeanalizowania ich zycia seksualnego przed сщщ (wszystkie badane Ьуїу w wieku 21 — 40 lat 1 najmniej od 1 foku m? zatkami). Cz? stosc ta przedstawia si? nast? pujqco (w %):
1. Тур seksualno-pozytywny orgastyczny — 68
2. Тур seksualno-pozytywny anorgastyczny a — 15
b — 2
3. Тур ancstctyczno-frygidny о ograniczoncj zdolnosci do orgazmu
a — 5 •
b — I
4. Тур anestctyczno-frygidny, anorgastyczny
a — 4 b — 3
5. Ajgopareunia — 2
6. Dysparcunia — t
Jak zaobserwowano, typ 2 (Цсгпіе 17% badanych kobiet) pojawia si? zwlaszcza wsrod kobiet, ktore od krotszego czasu sq m? zatkami. Przedstawia on mljcz? sciej stadium przejsciowe, ktore po krotszym lub dluzszym czasie przechodzi w typ 1 (seksualno-pozytywny orgastyczny). Interesujdcy jest tez fakt, ze tylko 1/4 kobiet z obnizon^ zdolnosci^ do orgazmu (iub brakiem orgazmu) czuje si? po stosunku niezaspokojona І znajduje si? w stanie wewn? trznego niepokoju і napi? cia. Nato — miast 3/4 tych kobiet nie odczuwa braku orgazmu jako braku czegos istotnego і nie ma przykrych objawow przy stosunku.
Malewska (1967) przeprowadzila badania maj^ce wyjasnic wplyw niektorych czynnikow kulturowych і psychospolecznych na odczuda seksualne kobiet, a m. in. zdolnosc do przezycia orgazmu. Wedlug niej posiadanie zasadniczych informacji о zyciu seksualnym zwi? ksza prawdopodobienstwo uzyskania satysfakcji ze wspolzycia seksualnego w wieku dojrzalym. Jesli przy tym informacje te pochodz^ z domu rodzinnego, prawdopodobienstwo zadowalajgcego zycia seksualnego w wieku dojrzalym jest wi? ksze niz wtedy, gdy pochodz^ z innych zrodel. Stopien aktualnych satysfakcji ze wspolzycia seksualnego jest zwi^zany z wiekiem pierwszych zaintereso — wan seksualnych, wiekiem pierwszej milosci oraz wiekiem pierwszych pieszczot erotycznych. lm wczesniejszy by! wiek pierwszych zainteresowan seksualnych m? zczyznami, pierwszej milosci oraz pierwszych pieszczot erotycznych. tym wi? kszy by! stopien aktualnych satysfakcji ze wspolzycia seksualnego.
Wazny wplyw wywierajq wczesne doswiadczenia seksualne z partnerami plci odmiennej oraz stopien zaangazowania uczuciowego w stosunku do pierwszego partnera seksualnego. Im bardziej pozytywne sg. wczesne doswiadczenia z partnerami plci odmiennej, tym wyzszy jest stopien satysfakcji ze wspolzycia seksualnego w pozniejszym okresie zycia. Kobiety, ktore kochaly swojego pierwszego partnera seksualnego (oraz te, ktore sqdzEg ze byly kochane przez swego pierwszego m? zczyzn?}, osi^gaiy znacznie wyzszy stopien satysfakcji seksualnej ze wspolzycia seksualnego niz kobiety, ktore nie kochaly swego pierwszego partnera.
Wyrazny wplyw na stopien satysfakcji plyn^cej z zycia seksualnego (a wi? c і na zdolnosc do orgazmu) wywiera przygotowanie kobiety pieszczotami do maj^cego si? odbyc pierwszego stosunku plciowego oraz iiczba partnerow seksualnych. Kobiety, ktore byly przygotowane do stosunku przez pieszczoty bezposrednio przed pierw — szym stosunkiem, majq istotnie wyzszy stopien satysfakcji ze wspolzycia seksualnego w pozniejszym okresie zycia anizeli kobiety, u ktorych pierwszy stosunek nie by! poprzedzony grq milosnq, Wyzszy stopien satysfakcji seksualne] mozna bylo stwierdzic u kobiet, ktore mialy kilku lub wi? cej partnerow mlodzienczych pieszczot, niz u tych, ktore mialy tylko jednego lub dwoch partnerow. О wyzszym stopniu osiqgania satysfakcji seksualne] informowaiy rowniez kobiety, ktore darzyly gl? b — szym uczuciem kolejno dwoch lub wi? cej m? zczyzn, niz te, ktore byly zaangazowane uczuciowo tylko w stosunku do jednego m? zczyzny. Wreszcie wyzszy stopien satysfakcji seksualne] w okresie dojrzalosci osiqgaly kobiety, ktore mialy wi? cej niz jednego partnera seksualnego przed slubem, niz te, ktore wspolzyiy seksuainie wyiqcznie z jednym partnerem. Zapewne mialy one wi? ksze moziiwosci nauczenia si? adekwatnych reakcji na bodzce seksualne.
Ogolnie mowiqc, kobiety wymagajq intensywnej stymulacji, aby mogly osiqgnqc orgazm. Emocjonalne przezycia majq dla nich о wide wi? ksze znaczenie niz poszczegolne praktyki lub pozycje. Zasadniczo orgazm kobiety nie jest mniej zdolny do reakcji seksualnych niz m? zczyzny. W czasie masturbacji kobieta nie wymaga dluzszego czasu niz m? zczyzna, aby osiqgnqc orgazm, a wi? c aparat seksualny jako taki u obu plci ma jednakowq zdolnosc reakcji.
Masters І Johnson (1966) sq pierwszymi badaczami, ktorzy podj? li szeroko zakrojone badania nad fizjologiq orgazmu kobiety. Uwzgl? dniajqc zarowno psycho — logiczne, jak і socjologiczne aspekty reaktywnosci seksualne] kobiety, skoncent — rowali oni uwag? na aspekcie fizjologicznym, tj. na badaniu charakterystycznych reakcji fizjologicznych w czasie orgazmu. Doszli do wniosku, ze zarowno iiosciowe, jak І jakosctowe wspolzaleznosci mi? dzy tymi aspektami reaktywnosci sq calkowicie odmienne u kazdej przezywajqcej orgazm kobiety. Jedynie charakter reakcji fizjologicznych і czasami indywidualny sposob ich wyrazania bywajq stalymi czynnikami w orgazmte kobiety.
Przed Mastersem і Johnson (1966) nieliczni badacze, np. Levine (1948), Clark (1958) і inni, probowali uchwycic і zinterpretowac wide reakcji fizjologicznych w czasie orgazmu kobiety. Dickinson (1949) oraz Ford і Beach (1951) doszli do wniosku, ze reakcje fizjologiczne kobiety na stymulacj? seksualny nie ograniczajq si? jedynie do narzqdow plciowych, lecz widoczne sq rowniez w wielu innych narzqdach ciala, Gardner (1950) opisal mimowolne skurcze mi? sni twarzy і prostych mi? sni brzucha wyst? pujqce w czasie orgazmu. Hornstein і Faller (1950) opisali reakcj? hiperwentylacji; Klumbies і Kleinsorge (1950) — reakcj? serca і ukiadu krqzenia Up. Badaczom nie udalo si? jednak uchwycic wielostronnych korelacji tych reakcji w obr? bie wzorow orgazmu. Doszli oni jedynie do wniosku, ze orgazm kobiety jest reakcj q calosci ciala, z widocznymi odchyleniami w zakresie intensywnosci tych reakcji І czasu ich trwania.
Fizjologiczny poczqtek orgazmu sygnalizowany jest przez skurcze narzqdow plciowych rozpoczynajqce si? w platformie orgazmowej (znajdujqcej si? w 1/3 zewn? trznej cz? sci pochwy). Platforma ta, stworzona przez mimowolne lokalne przekrwienie і myotoni? (napi? cie mi? sni), kurczy si? z dajqcq si? rejestrowac rytmicznosciq ok. 5-12 razy. Przerwy mi? dzyskurczowe pojawiajq si? со 0.8
sekundy w czasie pierwszych 3 — 6 skurczow, a przy nast? pnych skurczach wydtuza si? czas przerw mi? dzyskurczowych і maleje sila skurczow. Liczba і intensywnosc skurczow platformy orgazmowej dajq si? obiektywnie zmierzyc. Korelacje mi? dzy skurczami platformy і subiektywnymi odczuciami orgazmu zostaly potwierdzone przcz badania tysi? cy cyklow reakcji seksualnych. Skurcze platformy orgazmowej dostarczajii widzialnych objawow orgazmu u kobiety.
Skurcze macicy wyst? pujqce w czasie orgazmu poczqtkowo sq. rownoczesne ze skurczami platformy orgazmowej, lecz ich intensywnosc wzrasta powoli, tez one bardziej nieregularne pod wzgl? dem czasu trwania і pojawiania si? przerw mi? dzy nimi. Skurcze macicy rozpoczynaj£| si? w jej dnie і przebiegaj^ w kierunku szyjki. Ich intensywnosc jest rozna. U wielorodki nast? puje ponadto wzrost rozmiarow macicy о 50%, u nierodek jest on mniejszy. U wielorodek przekrwienie po orgazmie znika w ciqgu 10-20 minut, natomiast u nierodek znika ono szybciej, bo w сіади 5-10 minut. Wiele przemawia za tym, ze intensywnosc і czas trwania skurczow macicy zaiezg. od uprzednich doswiadczen seksualnych oraz s$ wykladnikami intensywnosci przezytego orgazmu.
techtaczka w czasie stymulacji seksualnej ulega przekrwieniu і zwi? ksza swoj$ obj? tosc. W fazie plateau zostaje ona uniesiona ku gorze, do przedniego brzegu spojenia ionowego, z normalnej pozycji zwisaj^cej nad sromem. W fazie orgazmu jest ona zakryta przez wargi mniejsze, dlatego nie jest dost? pna badaniu. Caloksztalt obserwacji pozwaia jednak na stwierdzenie, ze zmiany anatomiczne lechtaczki nie maja wplywu na osi$gni? cie orgazmu przez kobiet?. Natomiast orgazmy uzyskane przez stymulacj? pochwy lub lechtaczki maja taka sama wartosc biologiczna. Nie znaleziono bowiem zadnej roznicy w reakcjach trzewi miednicy na stymulacj? seksualna, niezaleznie od tego, czy byla ona wynikiem pobudzenia lechtaczki, pochwy czy innych stref erogennych kobiety. Istnieje wiele odmian w zakresie intensywnosci і czasu trwania orgazmu u roznych kobiet oraz u tej samej kobiety w roznym czasie. Jednakze w momencie orgazmu lechtaczka і pochwa reaguja wedlug stalych wzorow fizjologicznych, niezaleznie od tego, czy pobudzeniu mechanicznemu ulega lechtaczka czy pochwa.
Wargi mniejsze w czasie stymulacji seksualnej ulegaja zgrubieniu і rozciqgni? ciu {со powoduje rowniez rozciagni? cie pochwy о ok. 1 cm). W fazie plateau kolor zywoczerwony przechodzi w kolor ciemnoczerwony. Jest to reakcja patognomonicz — na dla bezposrednio nast? pujqcego orgazmu. Po orgazmie, w ciagu 10-15 sekund, kolor ciemnoczerwony zmienia si? w jasnorozowy.
W czasie orgazmu u wielu kobiet pojawiaja si? mimowolne skurcze zewn? trz — nego zwieracza odbytu, przy czym wyst? puja one rownolegle z poczEpkowymi przerwami mi? dzyskurczowymi platformy orgazmowej.
Zwieracz zewn? trzny cewki moczowej rowniez moze uiegac mimowolnym skurczom w czasie orgazmu. Skurcze te nie wykazujq rytmicznosci, pojawiajq si? 2 — 3 razy і wyst? puj^ zwykle u nierodek.
Piersi nie wykazujq specyficznych reakcji bezposrednio w czasie orgazmu. Jednakze detumescencja areoli, pojawiaj^ca si? bezposrednio po orgazmie, jest tak szybka, ze wyznacza ona pocz^tek fazy ust? powania podniecenia. Detumescencja ta zwykle pojawia si? rownoczesnie z koncowymi skurczami platformy orgazmowej. Szybka detumescencja areoli, prowadzqca do ich zmarszczenia si?, pojawia si? tylko przy orgazmie і umozliwia wizualn^ identyfikacj? orgazmu.
W zakresie mi? sni stwierdza si? wzrost napi? cia, osi^gaj^cy maksimum nat? ze — nia w fazie orgazmu oraz skurcze poszczegolnych grup mi? sniowych konczyn dolnych і gornych, brzucha, karku і twarzy. U wielu kobiet pojawia si? przy tym dowolny skurcz mi? sni posladkow, stosowany celowo dla szybszego osiqgni? cia orgazmu.
Rumieniec seksualny na skorze szybko si? rozprzestrzenia po powierzchni ciala, osiqgaj^c najwi? kszq intensywnosc і zajmujqc najwi? ksze obszary w czasie orgazmu. Po przezyciu orgazmu rumieniec ten znika szybciej niz wtedy, gdy kobieta nie przezyia orgazmu.
Z punktu widzenia fizjologicznego і psychologicznego duze zainteresowanie budzi rejestracja pocz^tkowych skurczow platformy orgazmowej, powstajqcych wczesniej niz regulamie nawracajqce skurcze orgazmowe. Stwierdzono, ze badane kobiety wczesniej odczuwaj^ orgazm, zanim jeszcze pojawi^ si? regularne skurcze platformy orgazmowej. Wlasnie te pocz^tkowe nieregularne skurcze platformy orgazmowej pojawiaj^ si? rownoczesnie z subiektywnie przezywanym poczqtkiem orgazmu.
Kryteria obiektywnego rozpoznawania orgazmu и kobiety. Wazny jest fakt, ze badana Mastersa І Johnson (1966) stworzyly mozliwosci obiektywnego rozpoznawania orgazmu u kobiety, a nawet oceny stopnia jego intensywnosci. Bezcelowe zatem mog3 stawac si? cz? ste praktyki kobiet polegaj^ce na symulacji orgazmu wobec partnera oraz mniej cz? ste, lecz zdarzaj^ce si?, dysymulacje orgazmu. Orgazm kobiety moze bye bowiem stwierdzony zarowno wizualnie, jak і zarejestrowany przez odpowiednio skonstruowane do tego przyrzqdy badawcze.
Wizualnym wyrazem orgazmu s$ grymasy twarzy b? d§ce wynikiem napi? cia mi? sni oraz mimowolne skurcze mi? sni konczyn gornych І dolnych, a takze dowolne skurcze mi? sni brzucha і posladkow. Na skorze wyrazem orgazmu jest rumieniec seksualny. Na dolnej powierzchni piersi pojawia si? on jedynie tuz przed majqcym nastqpic orgazmem. Szybkie tempo jego znikania rowniez swiadezy о przezytym orgazmie. Szybkie tempo ust? powania nabrzmienia areol sutkowych prowadz^ce do sclqgania si? ich і marszczenia pojawia si? tylko przy orgazmie і jest oczywistq. manifestacj^ fizyeznq, ktora umozliwia wizualn^ identyfikacj? orgazmu. Pojawienie si? ciemnoczerwonego koloru warg mniejszych, zblizonego do koloru ciemnego wina, swiadezy о majqcym nastqpic orgazmie. Wreszcie о przezytym orgazmie moze swiadezye pojawiaj^ca si? reakeja perspiraeji (okolice od barkow az do ud, a poza tym stopy і dlonie). Perspiracja, podobnie jak ust? powanie nabrzmienia areol sutkowych, jest pierwszym wskaznikiem fazy ust? powania podniecenia seksualnego po przezytym orgazmie. Pojawia si? ona tylko po orgazmie, przy czym jej nat? zenie jest rownolegle do intensywnosci przezytego orgazmu. Poniewaz uogolniona reakeja perspiraeji wyst? puje jedynie u ok. 35% kobiet, brak jej nie swiadezy bezwzgl? dnie о tym, ze kobieta nie przezyia orgazmu.
Niektore reakcje zachodzQce w czasie orgazmii u kobiety mogQ bye zarowno | spostrzegane wizuainie, jak і badane obiektywnie. Naleza do nich: skureze platformy | orgazmowej, przyspieszenie t? tna do 180/min. oraz przyspieszenie liezby oddechow « do 40/min. Do przejawow orgazmu kobiety, ktore mozna zbadac jedynie przez ■ stosowanie odpowiedniej aparatury, naleza skureze macicy oraz podwyzszenie cisnienia krwi skurezowego і rozkurczowego. . ,
Duze praktyezne znaezenie ma rowniez mozliwosc oceny stopnia intensywnosci przezytego orgazmu (na podstawie wielu tysi? cy cyklow reakcji seksualnych ustalo — no, ze stopien zmian fizjologicznych w czasie orgazmu wysoko koreluje z subiektyw — і nym odezuwaniem rozkoszy seksualnej). Так np. cz? stosc skurezow macicy jest j rownolegla do intensywnosci orgazmu. Przekonano si? о tym rejestrujqc cz? stosc skurezow macicy і porownuj^c je z subiektywnymi odczuciami kobiety oraz z obiektywng ocena badaeza (mierzqcego inne fizjologiczne zmiany w czasie orgazmu, np. liczb? t? tna). О duzej intensywnosci przezytego orgazmu swiadezy rowniez nat? zenie reakcji perspiraeji, liezba t? tna powyzej 180/min. oraz mimowolny skurez zewn? trznego zwieraeza odbytu. Chociaz ta ostatnia reakeja nie jest stala, stanowi ona wskaznik intensywnosci orgazmu.
Z badan wynika ponadto, ze maksimum fizjologicznej intensywnosci orgazmu, rejestrowanej obiektywnie (chociaz subiektywnie nie daj^cego najwi? kszego nat? ze — nia rozkoszy), jest osiqgane przez mechanicznq samoregulacyjn^ technik? stymulacji seksualnej lub przez automanipulacj? (samogwalt). Nast? pnq w kolejnosci technikq daj^c^ duze nat? zenie zmian jest manipulacja partnera z ustalon^ metod$ samoregu — lacji. Najmniejsza intensywnosc orgastycznych zmian fizjologicznych osi^galy badane kobiety w czasie stosunku plciowego (chociaz subiektywnie dawal im on najwi? ksz;j. satysfakcj?).
Sumujqc dotychczasowe wynІki badan nad orgazmem kobiety mozemy stwier — dzic, ze aezkolwiek wplywy psychiczne і socjalne majq olbrzymie znaezenie, to zdolnosc iizjologiczna majgca podloze biologiczne, zdaje si?, jest czynnikiem domi — nujqcym dla przezycia orgazmu oraz jego intensywnosci. Wplywy socjalne od — grywaj^ natomiast najwazniejsz^ rol? w ksztaltowaniu wzorow ekspresji seksualnej. Przezycie orgazmu, b? dqcego fizjologiczne prerogatywj| wi? kszosci kobiet, zalezy m. in. od psychicznej akceptacji seksualizmu oraz moze bye wynikiem bezpo — sredniego і stale trwaj^cego procesu uezenia si?.
Rozwoj reaktywnosci seksualnej kobiety az do najwyzszego etapu rozwoju seksualnego, jakim jest nabycie zdolnosci do przezywania orgazmu, nalezy trak — towac jako wynik permanentnych wzajemnych interakcji mi? dzy czynnikami wro — dzonymi (bioiogieznymi) і czynnikami psychosocjalnymi dzialaj^cymi na kobiet?. Duzq rol? odgrywa — przy tym czynnik czasu jako ostateezny element determinujgcy w procesie dojrzewania spolecznego і psychoseksualnego.