Wiek XVII, zwlaszcza we Francji, zwano „wielkim”. Jak pisze Szumow — ski (1961), na dworach krolewskich panowal przepych; w literalurze: poeci і pisarze (Racine, Corneille, Moliere, Pascal); w nauce: Gaiileusz, Kartezjusz, Harvey, Newton, Leibniz. Po. wstaly w 1634 r. Akademia Francuska w Paryzu, w 1662 r. Krolewskie Towarzystwo w Londynie. Wyraznie zaznaczyla si? moda w ubiorze. Poziom higieny by! bardzo niski. Bielizn? zmieniano rzadko, w perukach і fryzurach byto wiele wszy. Stqd wiele chorob zakaznych. Ostoj^ zacofania bylo wiele uczelni, m. in. Wydzial Medyczny w Paryzu, ktory np. odrzucal nauk? Harveya opierajqc si? dogmatycznie na Galenie. A pogl^dy te promieniowaly na Europ?. W tym „wielkim” wieku odprawiano tez „czarne msze”, np. dla margrabiny de Montespan. Rownoczesnie duzym wzi? ciem cieszyla si? ksi^zka pt. Zywoty pan swawolnych napisana przez Brantome (Pierre Seignour de Bourdeille, ok. 1540-1614).
W XVII w. Tirso de Molina, Hiszpan, pierwszy opisal postac Don Juana, m? zczyzny symbolizujqcego uwodziciela, wolnosc plci, przygody milosne, panseksu — alizm І ustawiczng pogon za kobietami. Pozniej odmiany Don Juana stworzyli Molier, Byron, Dumas, Shaw І inni. Dla Don Juana, ustawicznie zdobywajqcego kobiety і pragn^cego nowosci, rozkosz seksualna byla zaledwie srodkiem do celu, a nie celem samym w sobie. Celem bylo dla niego zwyci? stwo і zdobycie kobiety; kobiety w ogole, a nie jednej okreslonej; aby }ц zdobyc poslugiwal si? wyrafinowanq tcchnik^, ktora jednak niewiele miala wspolnego z nami? tnq milosci^. Wspolczesnie Don Juanem nazywa si? m? zczyzn? ustawicznie uwodzqcego kobiety, u ktorego istotnym motywem takiego post? powania jest niezdolnosc do gl? bokiej, nami? tnej milosci oraz pragnienie potwierdzenia swego (zachwianego) poczucia wartosci.
W XVII w., podobnie jak w okresie odrodzenia, zwrot ku przyrodoznawstwu і rozkwit medycyny nie obejmowaly wiedzy о zjawiskach psychicznych; byly nawet szkodliwe dla psychoterapii (BHikiewicz, 1964). Rozwoj pogl^dow jatromechanis — tycznych, jatrofizycznych І jatromatematycznych (opieraj^cych si? na mechanice, fizyce і matematyce), к tore daly poczqtek szkolom medycznym о tych samych nazwach, spowodowal odrzucenie spekulacyjnego poj? cia duszy niematerialnej, lecz w jej miejsce „wstawiono” tylko negacje. W ten sposob run? la podstawa prymityw — nej psychoterapii opartej na mistycyzmie і magii. Spekulacje idealistyczne zastqpio — no spekulacjami mechanistycznymi, na ktorych nie mozna bylo opierac leczenia psychicznego.
Zainteresowania przyrodoznawstwem szly w parze z badaniem budowy, proce — sow zyciowych і zachowania si? wielu zwierzjp і roslin. Badania Wiliama Harveya (1578- 1657) przyczynily si? do rozwoju Hzjologii czlowieka. Juz w XVII w. obalono poglgd о mozliwosci samorodztwa takich zwierz^t jak robaki, szczury, zaby. Rozwin? la si? teoria biogenezy, zgodnie z ktorq wszystkie istoty zywe pochodzg
tyiko od istot zywych (Villee, 1973). W 1671 r. Marcello Malpighi (1628-1694), tworca anatomii mikroskopowej, odkryl krqzenie krwi w naczyniach wlosowatych; zapoczatkowalo to rozwoj histologii. W 1694 r. Jakob Camerarius (1665-1721) oglosil dzielo pt. De sexu plantarum epistola; odkryl on plec u roslin. W koncu XVII w. istnialy 262 hipotezy dotyczqce okreslania pick Zgodnie z піші zakladano istnienie nast? pujqcych czynnikow, ktore mialy determinowac plec: 1) stan cielesny rodzicow, 2) stan komorek plciowych, 3) zdeterminowanie plci w jaju. Jednakze dopiero w koncu XVII w. podj? to naukowe, statystyczne badania nad tym zagadnieniem.
 |
 |
W XVII w. dokonano dwoch donioslych odkryc. Reignier de Graaf (1641-1673), holenderski lekarz, opublikowal w 1672 r. dzielo pt De mulierum organis generations odkryl on jajniki і stwierdzil, ze jaja ludzkie powstajq. w jajniku (p? cherzyki Graafa). Antoni van Leuwenhoek (1632-1723), kupiec holenderski, odkryl w 1677 r. і opisal plemniki, a w 1680 r. odkryl erytrocyty (w zasadzie plemniki odkryl student nazwiskiem Ham; Leuwenhoek tyiko potwierdzil to odkrycie і opisal plemniki w nasieniu). Leuwenhoek wyobrazat sobie, ze w plemni — ku, tak jak w pqku kwiata, znajduje si? juz caly czlowiek, skulony і zwini? ty; dojrzaly czlowiek mial si? pozniej rozwijac podobnie jak kwiat z p$ka. Wiliam Harvey w 1628 r. oglosil dzielo pt. De mortu cordis, w ktorym opisal krqzenie krwi (byl jego odkrywcq) oraz serce jako pomp?, w 1651 r. opublikowal prac? pt. Exercitationes de generatione animalium; wprowadzil w niej poj? cie epigenezy oraz haslo: „Ex ovo omnia” („Wszystko z jaja”). Jest to pogl^d, ze wszelkie istoty zywe rodzjj si? z jaja. Jajo nie bylo u Harveya okreslonym tworem, gdyz nie uzywal or) jeszcze mikroskopu. Wypowiedzial si? on cz? sciowo przeciw samorodztwu (gdyz nadal, za Arystotelesem, przyjmowal samorodztwo nizszych zwierzrp, np. owadow)
M
Wkrotce po odkryciach Graafa і Leuwenhoeka specjalizujqcy si? w badaniach plodnosci autorzy podzieliii si? na dwa przeciwne obozy. Zwolennicy jednego, ovvisci (lac. ovum— jajo). glosili. ze plod powstaje z jaj. natomiast zwolennicy drugiego, animalkulisci (plemniki nazywano wowczas zwierz^tkami — animalcule), twierdzili, ze powstaje on z plemnika, I jedni, І drudzy byli zwolennikami teorii preformacji, tj. wyobrazali sobie, ze caly, gotowy czlowiek jest skulony w jaju lub plemniku, po czym tyiko rozwija si? jak kwiat z pqka. Wkrotce wynikl nowy spor mi? dzy przedstawicielami preformacji (rozwoju cz? sci preform о wanych) a zwolennikami epigenezy (powstawania plodu z roznych cz? sci jaja і plemnika). Wedlug teorii eptgenezy rozwoj cziowieka polega na powstawaniu і roznicowaniu si? nowych tkanek і struktur z jaj і plemnika; embrion powstaje przez roznicowanie si? komorek na tkanki, z ktorych drogg specjalizacji rozwijajq si? narzady ciala. W wieku XVIII Kasper Wolff (1735-1794), profesor anatomii і fizjologii wPetersbiirgu, obalil teori?
|
|
|
|
|
|
preformacji і udowodnil slusznosc epigenezy w dziele pt. Theoria generationis, wydanym w 1759 r.
W XVII w. upadly teorie mistyczno-teozoficzne, a na ich miejsce pojawily si? teorie matematyczno-mechanistyczne і deterministyczne. Rozwijala si? tez mechanis — tyczna filozofia przyrody (Kartezjusz, Spinoza і in*). W koncu XVII w. Gottfried Leibniz (1646-1716), niemiecki fiiozof і matematyk, tworca filozoficznej teorii. monad, usilowal przezwyci? zyc skrajnie mechanistyczny pog!$d, zachowac zdobycze nauki, a rownoczesnie pogodzic je z pogl^dami starozytnymi і sredniowiecznymi. Opowiadal si? on za preformacji, natomiast Kartezjusz (1596-1650), francuski fiiozof і matematyk, zwolennik dualizmu, mechanicystycznego determinizmu і racjo- nalizmu, byl szermierzem epigenezy. Spor mi? dzy Leibnizem a Kartezjuszem, rozgrywajicy si? na plaszczyznie fllozoficznej, stanowil odzwierciedlenie sporu w sferze biologii, a scislej embriologii, mi? dzy zwolennikami teorii preformacji і zwolennikami epigenezy. Wedlug Leibniza dusza jest monads (Szumowski, 1961). W monadzie centralnej, tj. Bogu, wszystko jest z gory preformowane; dlatego w rozwoju mogi powstawac tylko te formy, ktore si z gory okreslone. Kartezjusz byl odmiennego zdania.
Profesor anatomii і chirurgii, dziekan Wydziahi Medycznego Uniwersytetu w Paryzu, Nicolas Venette (1632-1698), pod pseudonimem „Salocini Wenecjan — czyk” wydal w 1675 r. ilustrowane dzielo La generation de Піотте ou tableau de Vamour ooniugal. Opisal w nim bardzo dokladnie m? skie і zenskie narzqdy plciowe, a ponadto ziiustrowal je. Poruszyl tez zagadnienia zwi^zane z wychowaniem seksuainym. Mimo ze zastosowai pewne srodki ostroznosci, a m. in. postugiwal si? jedynie poj? ciem miiosci, a nie rozkoszy, nie wspomnial о masturbacji, ani о zadnych dewiacjach seksualnych, wybuchl duzy skandal і ksi^zka zostala skonfiskowana. Wbrew zakazom ksi^zka wzbudzila duze zainteresowanie і stala si? tak znana, ze wydano drugi jej naklad juz pod wlasciwym nazwiskiem autora.
&