Dla rozwoju potrzeby seksualnej szczegolne znaczenie ma stopien rozwoju oraz caioksztalt doswiadczen zwiqzanych z potrzeby kontaktu emocjonalnego. Wzrastajqca na sile potrzeba seksualna w okresie dojrzewania naklada si? na
uprzednie doswiadczenia w zakresie potrzeby kontaktu emocjonalnego. One tez m. in. w powaznym stopniu okreslajq zachowanie seksualne czlowieka. Jak wiado — mo, ksztaltowanie nawi^zywania gl? bokiej wi? zi z innym czlowiekiem nast? puje wczesniej, zanim jeszcze zacznie szybko wzrastac sila potrzeby seksualnej. Prawidlo — wy rozwoj potrzeby kontaktu emocjonalnego, ktorego nast? pstwem jest umiej? tnosc nawi^zywania g!?bokich wi? zi emocjonalnych z innym czlowiekiem, decydujqco wpfywa na formy zaspokojenia potrzeby seksualnej. Jesli rozwoj potrzeby kontaktu emocjonalnego ulegl zakloceniu (niemoznosc nawi^zywania gl? bokiej wi? zi, niemoznosc tworzenia jakiejkolwiek wspolnoty z innym czlowiekiem), to і rosnqca na sile potrzeba seksualna jest zaspokajana bez gl? bokich wi? zi, jedynie na podlozu krotkotrwalych, powierzchownych wi? zi emocjonalnych lub tez w ogole w oderwa- niu od nich. Wszelkie tez zwi<jzki oparte na uczuciach (partnerskte, malzenskie) mog!| si? okazac krotkotrwale.
Duze znaczenie dla prawidlowego rozwoju emocjonalno-seksualnego ma stopien integracji potrzeby kontaktu emocjonalnego z potrzebj| seksualn^. Integracja ta oznacza sprz? zenie uczuc z seksualnosci^. Sprz? zenie to sprawia, ze kontakty emocjonalno-seksualne stajq si? kontaktami spolecznymi, stwarzaj^cymi czlowieko — wi mozliwosc redukcji wielu napi? c frustracyjnych oraz kompensacji braku mozliwosci zaspokojenia wielu potrzeb maj^cych istotne znaczenie dla rozwoju czlowieka. Sprz? zenie to jest potrzebne poza tym, zwlaszcza kobietom, do osiQgni? cia pelnej satysfakcji emocjonalno-seksualnej. Brak integracji wiedzie nie tylko do krotkotrwalych kontaktow seksualnych, ale wydatnie obniza satysfakcj? z nich wynikajcjc^, przez со sprzyja rozwojowi zniech? cenia seksualnego. U m? zczyzn, ze wzgl? du na silniejsz^ potrzeb? seksualne (pop? d do odpr? zenia), integracja jej ze sferq emocjo — naln^ napotyka wi? ksze trudnosci niz u kobiet. Potrzeba seksualna bywa tak silna, ze domaga si? zaspokojenia rowniez і bez podloza wi? zi emocjonalnej. Jesli potrzeba seksualna nie jest zbyt silna, latwiej dochodzi do integracji jej ze sfenj. emocjonaln^. Jesli zas potrzeba seksualna jest bardzo slaba (np. u kobiet niedojrzalych lub ozi? blych seksualnie), to d^znosci do zaspokojenia seksualnego prawie w ogole nie ma, natomiast uwydatnia si? jedynie sklonnosc do tworzenia wi? zi, wspolnoty, lecz о charakterze platonicznym. Integracja obu tych potrzeb sprawia, ze spotyka si? stany milosci erotycznej „nakladajtgce si?” na milosc rozumianq jako dojrzalosc do wspolnoty. Ale bywa і tak, ze milosc erotyczna wyst? puje bez dojrzalosci do wspolnoty (zwlaszcza w wieku mlodzienczym) lub ze milosc, w sensie dojrzalosci do wspolnoty, istnieje bez milosci erotycznej (zwlaszcza w wieku przedstarczym lub starczym). Niezaleznie od braku milosci erotycznej, dojrzalosci do wspolnoty mogq, oczywiscie, towarzyszyc silniejsze lub slabsze potrzeby seksualne.
Dynamiczny rozwoj emocjonalno-seksualny, odbywaj^cy si? w ramach rozwoju caloksztaltu osobowosci, podlega takim samym prawidlowosciom. Podlega takze spoleczno-kulturowym ograniczeniom. Jesli zespol wzorcow, norm і ograniczen kulturowych daleko odbiega od mozliwosci racjonalnego zaspokajania potrzeb czlowieka, to rozwoj emocjonalno-seksualny ulega wypaczeniu. Jesli ograniczenia kulturowe zmierzajq *do stworzenia optymalnych warunkow rozwoju osobowosci czlowieka w ramach spolecznosci, to hamulce kulturowe, mimo stworzenia ograni — czen w zaspokajaniu potrzeb, staj^ si? stymulatorem rozwoju sfery em’ocjonalno — — seksualnej oraz wszelkich innych sfer osobowosci. W tej wlasnie dziedzinie zaniedba — nia $q ogromne, bowiem w naszej kulturze rozwoj emocjonalno-seksualny przez diugie wieki daleki byl od nalezytej integracji і harmonii z systemem wartosci oraz z pozostalymi sferami osobowosci. Sprzyjaio to wypaczaniu rozwoju emocjonalno — — seksualnego oraz powstawaniu wiclu zaburzen uczuciowych і seksualnych.