Poszczegolne objawy nerwicowe w zakresie narzt|du plciowego zaz? biaj^ si? z sobtj і przechodzq jeden w drugi. Rozne postacie nerwicowych zaburzen seksualnych mogq oznaczac jak gdyby odosobnione fazy rozwojowe z uwypukle — niem dominujticych aktualnych objawow w zakresie narz^du plciowego. Objawy te jednak zmieniajtj si? і wzajemnie przechodz^ jeden w drugi. Typowe jest np. przejscie postaci przebiegajticej z zaburzeniami wytrysku w postac z zaburzeniami erekeji.
Analiza rozwoju zaburzenia daje wyjasnienie mechanizmu jego przebiegu. Na przyklad dluzej trwajqca nerwica pod postaciq wytrysku przedwczesnego powoduje coraz wi? ksze napi? cie I? kowe przed kazdq kolejnq probg stosunku. L? k ten blokuje doplyw podniet seksualnych plynqcych od partnerki. Rownoczesnie u osoby cierpigcej dochodzi do coraz wi? kszej koncentracji uwagi na wlasnym narzqdzie plciowym. Uwaga jest jednokierunkowa і zwrocenie jej na wlasny narzqd plciowy powoduje jednoczesnie oderwanie jej od partnerki, a tym samym odci? cie doplywu bodzcow podniecajqcych. W taki sposob dochodzi do calkowitego braku erekcji w nerwicy, w ktorej punktem wyjscia by! wytrysk przedwczesny. Potwierdzeniem tego dynamieznego uj? cia nerwic plciowych sa spostrzezenia poezynione przy ich ieczeniu. W niektorych przypadkach braku erekcji mozna w ieczeniu sledzic proces odwrotny, tj. ustqpienie dolegliwosci w zakresie narzadu plciowego, ale dopiero po przejsciu przez,,faz?”nerwicy przebiegajacej pod postacia wytrysku przedwczesnego.
U niektorych m? zczyzn z zaburzeniami libido mozna wykazac poprzedzajacy te zaburzenia dynamiezny przebieg nerwicowych zaburzen seksualnych. W jednych przypadkach dynamiezny ten rozwoj polega na pierwotnym istnieniu zaburzen wytrysku, do ktorych pozniej dolaczaja si? zaburzenia erekcji, a jeszcze pozniej zaburzenia libido. W innych przypadkach pierwotnie istniejacymi sa zaburzenia erekcji, do ktorych pozniej przylaczaja si? zaburzenia wytrysku, a jeszcze pozniej zaburzenia libido.
Schemat nerwicowego zaburzenia libido b? dacego ostatnia Гага w dynamieznym przebiegu nerwicowego zaburzenia seksuainego mozna przedstawic nastepujaco:
— typ I: zaburzenia wytrysku — zaburzenia wytrysku і erekcji — zaburzenia libido;
— typ II: zaburzenia erekcji — zaburzenia erekcji І wytrysku — zaburzenia libido.
Analiza dynamiki przebiegu nerwicowego zaburzenia seksuainego pozwala na prob? wyjasnienia jego mechanizmu. W typic I dluzej trwajace nerwicowe zaburze — nie seksualne pod postacia wytrysku przedwczesnego wskutek powtarzajacych si? niepowodzen przy stesunkach powoduje coraz wi? ksze napi? cie l? kowe przed kazda nast? pna proba stosunku. L? k ten coraz bardziej blokuje doplyw podniet seksualnych od partnerki. Rownoczesnie u czlowieka cierpiacego dochodzi do coraz wi? kszego braku zaufania we wlasne sily oraz do coraz wi? kszej koncentracji uwagi na wlasnym narzadzie plciowym z jednoczesnym poczuciem obawy, czy nie zawiedzie przy nast? pnym stosunku. Zwrocenie uwagi na wlasny narzad plciowy powoduje jednoczesne oderwanie jej od przedmiotu pozqdania, tj. partnerki (со jest spot? gowane jeszcze przez l? k). W taki sposob dochodzi do erekcji polowicznej, a nast? pnie do calkowitego jej braku. W tej fazie nerwicowego zaburzenia seksuainego przy probie stosunku w ogole nie pojawia si? erekeja, przy czym, mimo jej calkowitego braku, moze pojawic si? wytrysk przedwczesny lub tez moze go w ogole nie bye.
W dalszym ciagu dynamieznego przebiegu nerwicowego zaburzenia seksuainego mozna stwierdzic dalsze narastanie l? ku, braku zaufania we wlasne sily oraz obawy przed nast? pn$ „kompromitacj^”. Proba iniejowania stosunku plciowego kojarzy si? і coraz bardziej utrwaia z l? kiem і niewiara we wlasne sily. Bodziec
seksualny zapocz^tkowuj^cy podniecenie plciowe natychmiast wyzwala sygnal. ostrzegawczy, ze efektem tego podniecenia nie b? dzie przyjemnosc, lecz kom — promitacja. Wytwarza si? stan rezygnacji. Z chwil^ zas gdy l? k przed stosunkiem (oznaczajqcym w mniemaniu m? zczyzny nieuchronnq kompromitacj?) przerasta sil? bodzca seksualnego, pojawia si? stan obnizenia iub okresowego calkowitego zaniku libido. W ten sposob powstaje zaburzenie libido jako ostatnia faza dynamicznego przebiegu nerwicowego zaburzenia seksualnego, w ktorym faz? poczqtkow^ stano — wii wytrysk przedwczesny.
W typie И faz? poczE|tkowE| stanowiq. zaburzenia erekcji pod postaciq erekcji polowicznej, przeplatanej z calkowitym jej brakiem. Wskutek coraz rzadziej podej — mowanych prob stosunku, со wynika przede wszystkim z obawy przed kom — promitacj^ (ale moze bye takze wynikiem braku atrakcyjnosci erotyeznej partnerki, cz? stych konfliktow malzenskich uniemozliwiaj^cych okresowe stosunki plciowe, niech? ci partnerki do stosunkow plciowych) oraz przedluzajgcych si? okresow wstrzemi? zliwosci plciowej, z biegiem czasu dolqczaj^ si? zaburzenia wytrysku pod postaci^ wytrysku przedwczesnego і zbyt wczesnego. Dalszy przebieg w kierunku zaburzen libido jest identyezny jak w typie I.
Nalezy podkreslic, ze zaburzenia libido stanowiqce ostatniq faz? dynamicznego przebiegu nerwicowego zaburzenia seksualnego charakteryzuj^ si? rzeczywistym obnizeniem poziomu potrzeb seksualnych lub ich calkowitym zanikiem. Obserwuje si? rowniez przypadki pozornego zmniejszenia si? sify libido, со przejawia si? w niech? ci do podejmowania stosunkow plciowych і rzadkim ich podejmowaniu. Jednakze w tych przypadkach mozna stwierdzic wyrazne potrzeby seksualne і pragnienia stosunku plciowego, a niech? c do stosunkow і ich rzadkie podej — mowanie sq jedynie wyrazem niewiary w ich powodzenie.
Wlasciwe rozpoznanie nerwicowego zaburzenia libido u m? zczyzn, b? d^cego ostatni^ fazq dynamicznego przebiegu nerwicowego zaburzenia seksualnego, ma duze znaezenie praktyezne. M? zczyzni zgiaszaj^cy si? po porad? podaj^ od razu przy pierwszym badaniu fakt zaburzen libido jako objaw dominuj^cy. Moze to utrudniac rozpoznanie lub opozniac termin jego postawienia. Dopiero wykrycie poprzedzajqcych faz dynamicznego przebiegu nerwicowego zaburzenia seksualnego pozwala na rozpoznanie zaburzenia libido na tie nerwicowym і na wlasciwe jego leczenie. W toku leczenia zresztq. dose cz? sto mozna przesledzic odwrotny przebieg faz az do chwili odzyskania zdolnosci do prawidlowych czynnosci seksualnych. Jest oczywiste, ze w zaburzeniach libido zglaszanych przez .paejenta wykrycie faz poprzedzajqcych rozwoj nerwicowego zaburzenia seksualnego jest czynnikiem po — mocniczym w ustaleniu rozpoznania, lecz nie zwalnia od obowi^zku dokladnego wszechstronnego badania paejenta w celu wykrycia innych, ewentualnie istniej^- cych, zaburzen chorobowych mog^cych przyczyniac si? do obnizenia sily lub zaniku libido.
Oprocz przemian w zakresie objawow nerwicowego zaburzenia seksualnego zwijjzanych z dynamieznym ich przebiegiem nalezy uwzgl? dniac oddzialywanie oraz nawarstwianie si? wielu dodatkowych wplywow, ktore mog^ zmieniac і wiklac przebieg kazdego zaburzenia seksualnego. I to rowniez nalezy do koncepcji dyna- mieznej. Так wi? c w przebiegu zaburzen seksualnych, zwlaszcza tych przewleklych,
dluzej trwajqcych, nalezy si? liczyc z nast? pujqcymi czynnikami: 1) obnizeniem si? siiy potrzeb seksualnych uwarunkowanych post? pem wieku; 2) przemianami w na — stawieniach uczuciowych oraz w zakresie atrakcyjnosci seksualnej u partnerow, powstajqcymi w шіаг? uplywu czasu (narastajqce zoboj? tnienie seksualne, w wielu przypadkach zmieniajqce si? w zniech? cenie seksualne, z czego wiele ludzi moze sobie nie zdawac sprawy); 3) przewartosciowaniami roznych sfer aktywnosci czlo — wieka (np. w mlodosci sfera seksualna moze bye oceniana jako jedna z najwaz — niejszyeh, lecz w miar? uplywu czasu — zaangazowania si? w prac? zawodowq. і utrzymanie rodziny — moze si? zmniejszyc jej znaezenie); 4) zmianami w zakresie wydolnosci uwarunkowanymi przede wszystkim innymi, nie seksuainymi czynnikami (np. konfliktami zawodowymi); 5) zmianami w zakresie odpornosci fizyez — nej organizmu uwarunkowanymi np. wyczerpujqcq fizyeznie pracq zawodowq; 6) zmianami specyficznymi wiqzqcymi si? z fazq zycia oraz aktualnq sytuacjq czlowieka (np. kryzys egzystencjalny pojawiajqcy si? cz? sto po 40 r. z., kiedy bliskle cele czlowieka: zawod, mieszkanie itp., zostaly juz osiqgni? te); 7) nawarstwianiem si? chorob cielesnych, ostrych lub przewleklych, ktore bezposrednio lub posrednio (poprzez ogolne oslabienie) mogq negatywnie wplywac na sfer? seksualne; 8) nawarstwianiem si? roznorakich mechanizmow nerwicowych spowodowanych istniejqcq sytuacjq w zakresie zycia seksualnego і malzenskiego lub tez uwarunkowanych innymi problemami zyciowymi; w skrajnych postaciach moze dochodzic do. roz — woju depresji reaktywnej, ktora wyraznie znieksztalca caiy dotychczasowy obraz zaburzen seksualnych; 9) przemianami dokonujqcymi si? w obr? bie samej sfery uczuciowej і seksualnej oraz zwiqzanymi z nimi dqzeniami і poglqdami na zagad — nienia milosci, zazdrosci, monogamii, kontakty. seksualne grupowe itp.; obserwuje si? bowiem w przebiegu zycia osobniczego przemiany wzorow zachowania seksualnego sprawiajqcych optymainq rozkosz czlowiekowi.
Oprocz tych wplywow nalezy uwzgl? dniac jeszcze wplywy na przebieg zaburzenia seksualnego specyficznych urazow psychicznych (np. zakazenia si? chorobq przenoszonq drogq plciowq wraz z wszystkimi tego konsekwenejami w zakresie odnoszenia si? do plci odmiennej, podejmowania kontaktow itp.), alkoholu і prze — mian charakterologicznych zwiqzanych z zazywaniem alkoholu lub wywolanych innymi czynnikami, chorob psychicznych, ktore przez dluzszy czas mogq si? rozwijac podst? pnie oraz wplyw niezliczonych roznorodnych czynnikow, zwiqza — nych z niepowtarzalnq indywidualnq osobowosciq czlowieka oraz mnogosciq sytuacji, w jakich moze si? on znaieze. Dopiero wowczas, gdy w pelni zanalizuje si? te czynniki, mozna si? pokusic о ustalenie rozpoznania zaburzenia seksualnego, jego rokowania oraz metod leczenia, po ktorych mozna si? spodziewac najlepszych rezultatow.