Wsrod wielu roznorodnych kontaktow seksualnych І sposobow uzyski- £ wania zaspokojenia seksualnego oraz zwi^zanej z nimi wi? kszej lub mniejszej Щ satysfakcji mozna wyroznic kilka jakosciowych poziomow. §f
Na poziomie najnizszym kontakt seksualny wyraza si? w prostej redukcji if wiasnej potrzeby seksualnej, osiqganej nie tyiko bez uwzgl? dnienia potrzeb partnera J. f і caloksztaltu warunkow sytuacyjnych, Jeez nawet niezgodnej z innymi wlasnymi if potrzebami. Jest to kontakt, ktory wprawdzie zaspokaja potrzeb? seksualny oraz Щ. stwarza poczucte .,odpr? zenia” і ulgi w wyniku rozladowania napi? c, jednakze uldze | tej towarzyszy bra к satysfakcji lub dyssatysfakeja wynikaj^ca z tego, ze zaspokojenie If innych potrzeb czlowieka zostalo przez taki kontakt naruszone, Mechanizm ten lezy Щ cz? sto u podloza powstawania zniech? cenia seksualnego, z czego wielu ludzi nie zdaje sobie w pelni sprawy. Так np, m? zczyzna pragn^cy zaspokoic potrzeb? -| seksualny, a rownoczesnie potrzeb? dominaeji oraz uznania, dozna rozczarowania | і dyssatysfakcji, gdy kontakt seksualny zaspokoi wprawdzie jego potrzeb? seksualny | (wytrysk nasienia і odpr? zenie), lecz urazi potrzeb? dominaeji (gdyz sam zostal przez f kobiet? zdominowany і znalazl si? w ukladzie zaleznosctowym) oraz potrzeb? uznania (gdy partnerka nie tyiko nie by la zachwycona kontaktem seksualny m, lecz j| okazaia mu potem lekeewazenie, pogard? lub go osmieszyla). Podobnie kobieta 4 pragnaca zaspokoic potrzeb? seksualnq, a rownoczesnie potrzeb? bezpieczenstwa л) dozna rozczarowania, gdy kontakt seksualny dostarezy jej wprawdzie odpr? zenia f seksualnego {przezycie orgazrrtu), lecz rownoczesnie ugodzi w potrzeb? bezpieczenstwa (np. narnzenie na niepozidanq ciqz? w wyniku lekkomyslnego post? powania partnera).
Na po/utinie nieco wyzszym kontakt seksualny dostareza czlowiekowi zaspokojenia seksualnego w wyniku redukcji napi? c seksualnych і zwi^zanej z nii ulgi. Poniewaz jednak kontakt ten odbywal si? z pomini? ciem potrzeb partnera, nacelo — wany byl jedynie na siebie, a ponadto w wamnkach oloczenia niezbyt sprzyjajjjcych і nastrojowych, zaspokojeniu seksualnemu nie towarzyszyla satysfakeja lub byla bardzo slaba. Takze і ten mechanizm moze lezec u podloza rozwoju zniech? cenia ‘ seksualnego. Jest on tym grozniejszy, ze przez dluzszy czas kontakty seksualne tego typu mogi bye uprawiane z poczuciem, ze „wszystko jest w porzqdku”. Poczucie to wynika z faktu uzyskiwania zaspokojenia seksualnego (orgazm і wytrysk nasienia), ktore jest utozsamiane z satysfakcji seksualni. U niektorych m? zczyzn wskutek tego rozwija si? zniech? cenie seksualne w postaci braku ch? ci do kontaktow seksualnych z partnerki oraz nast? powych objawow dyskomfortu po kontakeie seksualnym ; (mimo ze jego przebieg pod wzgl? dem fizjologiczno-technicznym byl udany). Так wi? c, nie rozumiejic tych zwiqzkow і zaieznosci, m? zczyzni ci zastanawiaji si? nad tym, dlaczego nie majg zapalu do kontaktow seksualnych, mimo ze w ich trakeie dochodzi do erekcji І wytrysku nasienia. Zastanawiaji si? takze, dlaczego po, „udanym” stosunku (byla erekeja і wytrysk) majq objawy dyskomfortu w postaci ; zlego nastroju, drazliwosci, bolow glowy, trudnosci w zasypianiu, przygn? bienia, zniech? cenia do partnerki, zycia і wszystkiego, со ich otaeza. W gabinecie seksuolo — ga і seksialry cz? sto przedstawiaji te skargi jako wynik „choroby”, ktorq nalezaloby,
wykryc і usum|c. О islnieniu tej „choroby” mialby swiadczyc fakl, ze uprzednio eh? tnie oidbywali z partnerkq kontakty seksualne і odczuwali po nich rozkosz, biogle znuzenie і szybko zasypiali (a przeciez przebieg tych kontaktow by! od strony fizjologiczno-technicznej podobnie udany jak obecnie). Ten brak umiej? tnosci nalezytej oceny sytuacji oraz ustaienia pewnych zaieznosci wywodzi si? przede wszystkim z podejscia fizjologiczno-technicznego do sfery seksualne] і nietraktowa — nia jej jako wymiaru osobowosci czlowieka. Jesli wi? c w dziedzinie fizjologiczno — — technicznej sprawnosc kontaktu seksualnego nie ulega uszkodzeniu, wielu ludzi nie potrafi znaiezc innych przyczyn powstalego zniech? cenia lub dyskomfortu; przyczyn, ktore tkwiq. w wartosci przezyc seksualnych dla osobowosci czlowieka, a ktore mogq t? osobowosc wzbogacic lub zubozyc, Poci^ga to za sob^ okreslone nast? pstwa.
Na poziomie srednim kontakt seksualny dostarcza nie tyiko zaspokojenia seksualnego, lecz jest wzbogacony przez satysfakcj? wynikajqcq z rownoczesnego zaspokojenia innych potrzeb wlasnych. Kontakt taki dostarcza tym wi? kszej satysfakcji, im wi? ccj potrzeb czlowieka zostalo w nim zaspokojonych (Iqcznie z potrzebq dostarczenia rozkoszy partnerowi). Так wi? c na caloksztalt satysfakcji osuiganej w takim kontakcie sklada si? zaspokojenie potrzeby seksualne] (redukcja napi? cia seksualnego і wynikajqce st^d poczucie ulgi і rozkoszy) oraz doznanie rozkoszy wynikaj^cej z zaspokojenia potrzeb samorealizacji, wyrazenia wlasnej wartosci, sprawdzenia si?, potrzeby wladzy, mocy, znaczenia, admiracji і uznania, potrzeby bezpieczenstwa і wielu innych.
Caloksztalt konstrukcji skladajqcej si? na rodzaj satysfakcji doznawanej na tym poziomie kontaktu seksualnego jest, oczywiscie, bardzo zlozony. Так wi? c na poziom satysfakcji moze tu wplywac system wartosci і zwiqzane z nim rozne ocenianie roznych zachowari, ktore — oprocz potrzeby seksualne] — maj^ na celu zaspokojenie takze і pozostalych potrzeb czlowieka. Moze tez, oczywiscie, istniec rozbieznosc mi? dzy zaspokojentem potrzeby seksualne] a zaspokojeniem innych potrzeb jednostki na niekorzysc potrzeby seksualne]. Так wi? c na caloksztalt odczuc po kontakcie seksualnym mogq skladac si? satysfakcja z zaspokojenia potrzeb pozaseksualnych, a rownoczesnie dyskomfort zwiqzany z brakiem zaspokojenia seksualnego. Mechanizm ten cz? sto spotyka si? u kobiet, ktore podejmujq kontakty seksualne z przyczyn pozaseksualnych jako wyraz ch? ci dostosowania si? do partnera, Obnizenie si? poziomu caloksztaltu satysfakcji moze tez wynikac z nad — miernych aspiracji lub zadaniowego traktowania aktywnosci seksualne], W gruncie rzeczy sq one wyrazem „falszywej” motywacji do aktywnosci seksualne], tj. motywacji tkwiqcej poza sferq seksualny. Moze to bye np. przede wszystkim ch? c potwierdzenia swej m? skosci lub kobiecosci, d^zenie do dorownania wyobrazanemu idealowi itp. Kontakty seksualne podj? te nie z motywacji seksualnej wprawdzie cz? sto redukuj^ napi? cie seksualne, lecz stwarzajq. pewien niedosyt, jesli nie zaspokajaj^ potrzeb lezgcych u podloza tych pozaseksualnych motywacji. To zas z kolei generuje pragnienie do kolejnego kontaktu seksualnego. Jesli cz? stotiiwosc kontaktow seksualnych podejmowanych z motywacji pozaseksualnych (np. z powo — du ustawieznego pragnienia sprawdzenia si? jako m? zczyzny lub kobiety) przekroczy granice reaktywnosci seksualnej, moze si? zdarzyc, ze organizm nie zareaguje podnieceniem ‘seksualnym ani stanem gotowosci do spolkowania, wobec czego
kontakt taki albo b? dzie nieudany w kategoriach fizjologiczno^technicznych, albo Щ tez w ogole do niego nie dojdzie. Mechanizm ten tkwi cz? sto u podloza rozwoju ‘ roznorakich dysfunkcji і zaburzeri seksualnych zarowno u m? zczyzny jak І u kobiety., ;{
Kontakt seksualny na poziomie wysokim dostarcza jeszcze wi? cej satysfakcji niz omowiony poprzednio. Bowiem caloksztalt satysfakcji uzyskiwanej na poziomie ;i srednim zostaje tu wzbogacony przez rozkosz і satysfakcj? wynikaj^ce ze swiadomo-. ■ sci pogl? bienia wi? zi z partnerem. A wi? c oprocz zaspokojenia potrzeby seksualnej: oraz innych — uprzednio wymienionych — potrzeb jednostki dochodzi tu jeszcze do zaspokojenia potrzeby kontaktu emocjonalnego І wi? zi z innym czlowiekiem. j Kontakty seksuaine tego typu odbywaj^ si? wi? c na podiozu juz istniejqcej wi? zi. emocjonainej mi? dzy partnerami, a w dodatku wi? z t? utwierdzaj^ і pogi? biajq. Oczywiscie, wzbogacajq one takze jednostk? poprzez gi? bokie przezycia b? di*ce nast? pstwem reaiizacji ukrytych t? sknot czlowieka za upodobanym przez niego- partnerem.
JednEj. z wazniejszych funkcji, jakri peini seksualnosc w zyciu czlowieka, jest: tworzenie wspolnoty z innym czlowiekiem. Najscislejsze, najbardziej poruszajgce. osobowosc wi? zi uczuciowe czlowieka sq oparte w duzej mierze na wspoidztafanm seksualnosci. Wi? zi takie pozwalajQ na odkrywanie ogromu ludzkiego wn? trza: і bogactwa niepowtarzalnych przezyc wewn? trznych. Zdobycie uczuc innego cziowieka і stworzenie z nim wi? zi jest tez аПгтасщ wiasnej egzystencji і wartosci. Wi? zi* mi? dzyiudzkie mog^ si? wyrazac bardzo roznorodnie, Jest to m. in. swiadomosc, ze. partner о nas mysli, ze stara si? nam zrobic przyjemnosc і zaspokoic nasze pragnienia, ze wyroznia nas wsrod innych ludzi (czasem „widzi” wylqcznie nas і na: nas skoncentrowana jest caia jego uwaga). Jest to tez swiadomosc, ze cieszy si? on. і naszymi sukcesami І martwi porazkami, oraz swiadomosc, ze mozna na niego liczyc % w godzinie proby. To jakby nasze, ja” zawarte w innym cieie, a raczej inny czlowiek j dopelniajqcy nas samych. Wyrazem takiej wi? zi w odniesieniu do sfery seksuainej. ,• mogg bye rozmaite kontakty seksuaine (nie tylko spolkowanie) jako jedna z formi szczegoinej biiskosci, zaspokojenia potrzeb і ch? ci dostarezenia Tozkoszy. Eliminuje’ to uczucie izoiaeji і osamotnienia oraz nadaje nowy sens naszemu zyciu. Przeciwiens-; | twem takiej wi? zi jest prosta redukeja potrzeb seksualnych w bezosobowej formie, wraz ze swiadomosciq, ze partnera wcale nie obchodzimy lub bardzo maio, ze nie 4 mysli on о nas, ze jestesmy mu oboj? tni, ze nie mozemy liczyc na jego pomoc. : w godzinie proby. On tylko przyezynii si? (jak jakas rzecz) do redukcji naszyeh napi? c seksualnych, lecz pozostal nam obey, a my pozostalismy w swym osamotnie-1 niu. ;■ ‘
Aby podkreslic zlozoriosc takze і tego mechanizmu satysfakcji zwi^zanej z kontaktami seksualnymi, odbywanymi na podiozu juz istniejqcej wi? zi uczuciowej, f warto zwrocic uwag? na fakt, ze kontakt taki nie zawsze musi istniejEjc^ wi? z‘ pogl? biac. Wr? cz przeciwnie, moze on istniej^cEi wi? z rozbijac. Ma to miejsce rzadziej z powodu rozczarowan wynikaj^cych z „nieudania si?” kontaktu seksualne — go pod wzgl? dem fizjologiczno-technicznym (a wi? c braku zaspokojenia seksuaine-1 go), cz? sciej z powodu braku zaspokojenia innych, pozaseksualnych, potrzeb,- a jeszcze cz? sciej wowczas, gdy ma on miejsce wbrew zakazom і normom morainym (lub religijnym), w wyniku czego w jego nast? pstwie dochodzi do rozwoju silnego
poczucia winy. Im silniejszy by! zakaz, akceptowany wewn? trznie przez czlowieka, tym silniejsze moze bye poczucie winy oraz tym sifniej moze ono naruszac wi? zi uczuciowe w partnerstwie.
Kontakt seksualny odbywany na podiozu milosci erotyeznej, z partnerem, ktorego si? kocha і ktory t? miiosc odwzajemnia, dostareza najwi? cej satysfakcji і jest kontaktem na poziomie najwyzszym. Wysoki poziom satysfakcji wynika tu ze specyfiki milosci erotyeznej oraz z jej szczegolnego miejsca w hierarch і і przezyc czlowieka oraz w tworzeniu wspolnoty z innym czlowiekiem. Kontakt seksualny odbywany na podiozu milosci erotyeznej jest uszcz? sliwiaj£jcym przezyciem, wzboga- cajqcym jednostk? і nadaj^cym jej zyciu nie znany dot^d sens. Sam fakt przezywania milosci erotyeznej pozbawia czlowieka poczucia izolacji і osamotnienia; jest to bowiem jedna z najsilniejszych wi? zi (chociaz nie cechuje si? trwalosci^), jakie czlowiek nawi^zuje w swym zyciu. Satysfakcja z kontaktu seksualnego odbywanego na podiozu milosci erotyeznej przekraeza nawet barier? pierwotnego celu tego kontaktu, tj. zaspokojenia potrzeby seksualnej, Sam fakt bliskosci ukochanego czlowieka і kontaktu z nim jest tak uszcz? sliwiajqcy, ze redukeja potrzeby seksualnej ma tu znaezenie drugorz? dne. Jest to koiejna tajemnica, sprzeeznose і paradoks wigz^ce si? z seksualnoscifi czlowieka. Sprzeeznose ta і paradoks polegajq na tym, ze miiosc erotyezna rozwija si? na podiozu potrzeby seksualnej — nie powstaje ona u ludzi pozbawionych tej potrzeby. Jest jej zwielokrotnieniem, a rownoczesnie nowq jakosci^. Zwielokrotnienie jej sily gwaltownie domaga si? redukcji napi? c seksualnych, lecz jej nowa jakosc sprawia, ze sama bliskosc ukochanego czlowieka і rozkosz plyn^ca z kontaktu z nim щ silniej przezywane niz brak redukcji napi? c seksualnych, mog^cy (zwlaszcza u kobiety) bye nast? pstwem np. nieudanego w kategoriach „sprawnosciowych" kontaktu seksualnego.